СУХАВА (pol. Suchawa) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie włodawskim. W 1890 r. wieś zamieszkiwało 571 mieszkańców [SGKP,t. 11, 531].

HISTORIA
W 1889 r. w 74 domach zamieszkiwało tu 571 osób. Istniała szkoła podstawowa [SGKP, t.11, 531].
W latach 1917-1918 działała w Suchawie ukraińska szkoła podstawowa [Saładiak, 370], stworzona prawdopodobnie przy wsparciu ukraińskich żołnierzy z Wielkiej Ukrainy.

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ

KRZYŻ
Krzyż drewniany stoi po lewej stronie drogi wjazdowej do Suchawy, ok. 40 metrów przed cerkwią. Krzyż ten, funkcjonujący obecnie w nowej dla Podlasia tradycji rzymskokatolickiej, odwołuję się prawdopodobnie do wcześniejszego krzyża wiejskiego z kijowskiej tradycji wschodniej.

CERKIEW
Świątynia murowana pod wezwaniem Ikony Matki Bożej Kazańskiej. Zbudowana w latach 1909-1913 [Słobodian, 396]. Cerkiew jest typowym przykładem przeniesienia rosyjskich wzorców architektonicznych przez czynniki polityczne na teren ukraińskiej tradycji kijowskiej reprezentowanej wcześniej przez prawosławną, a następnie unicką metropolię kijowskią. Na stronie prezentowana jest ze względu na to, iż Rusini (Ukraińcy) z Suchawy w 1909 r. zostali włączeni jako członkowie suchawskiej parafii prawosławnej do nieznanej im wcześniej Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. W okresie okupacji Podlasia przez III Rzeszę parafia miejscowa nabrała charakteru ukraińskiego. Kres jej istnieniu przyniosła ucieczka Ukraińców w Suchawy do Ukraińskiej SRR w latach 1944-1945 wymuszona wrogą postawą polskich oddziałów zbrojnych.

CMENTARZ przycerkiewny

PLEBANIA

CMENTARZ
Założenie cmentarza bezpośrednio związane jest z erygowaniem rosyjskiej parafii prawosławnej i budową cerkwi. Był czynny na pewno w 1944 r., a krzyże stawiano także jeszcze kilka lat później. Świadczy o tym ukraińskojęzyczny napis na krzyżu następującej treści: Власій Сидорук пом 1944 11 квітня пост Василь Сидорук 18 мая 1946 w tłumaczeniu na język polski: „Własij Sydoruk, zm 1944 11 kwietnia post Wasyl Sydoruk 18 maja 1946”. Wasyl Sydoruk, być może syn Własija, nie został zmuszony ucieczki na Ukrainę w 1944 r. lub udało mu się w jakiś sposób jej uniknąć, lecz mógł zostać deportowany w roku następnym w czasie akcji „Wisła” na polskie Ziemie Zachodnie.
Cmentarz znajduje się ok. 50 metrów za cerkwią. Prowadzi do niego droga, skręcająca słabo widocznym odgałęzieniem za cerkwią w prawo. Suchawski cmentarz stanowi prawdopodobnie największe zbiorowisko monumentalnych krzyży drewnianych na Południowym Podlasiu. Na wielu z nich rosyjską cyrylicą wydrążone zostały napisy epitafijne informujące zarówno o osobach spoczywających w grobach, jak fundatorach. W 2010 r. na cmentarzu tym po raz pierwszy od deportacji prawosławnej ludności ukraińskiej przeprowadzone zostały prace ratownicze wobec kilkunastu krzyży drewnianych zagrożonych upadkiem wskutek przegnicia podstawy u zetknięcia z ziemią.
Na cokołach krzyży betonowychя дфен 30/ XX w. znajdują się niekiedy napisy w języku ukraińskim bliskim do literackiego, oto tekst jednego z epitafiów: Анна Рева змерла 13 1938 р. На 78 роци життя Вичная ій памят. Daty śmierci niektórych osób, np. Ignacego Mielniczuka, zm. 15 grudnia 1944 r., zbiegają się z okresem eskalacji przemocy wobec ludności ukraińskiej, ze względu na co mogą dotyczyć osób, które mogły zostać zamordowane. Zagadnienia podobnego typu wymagają szczegółowych badań.