ЖУРАВЦІ (pol. Żurawce) do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie tomaszowskim. W 1939 r. zamieszkiwało ją 2860 osób, w tym 2640 Ukraińców, 100 Polaków (w tym 70 kolonistów), 70 ukraińskojęzycznych rzymskich katolików, 50 Żydów [Kubijowycz, 66].

HISTORIA

DOKUMENTY

Fragment sprawozdania zwiadu wojskowego UPA o mordzie nieznanych formacji zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej i enkawudzistów na 2 Ukraińców

[…] 9.4. [1945 r.]. O godzinie 4. rano Polacy razem z bolszewikami w ilości 150 osób przyszli do Netrebę (Żurawce), gdzie przeprowadzili rewizję i rabowali mieszkańców. Zabierali ubranie, obuwie, żywność. Zabili 1 mężczyznę, 1 kobietę i ranili 1 chłopca. […]

„Zorianyj”

Źródło: AIPN Rz 072/1, t. 3, Wijśkowa rozwidka za czas wid 1.4 do 15.41945 r., k. 64.

Fragment sprawozdania „Wisti z terenu” z 18 kwietnia 1945 r.
[…]
Wojsko Polskie obrabowało Rudę Żurawiecką, przy czym zabiło 5 osób, spaliło 18 gospodarstw. […]
Źródło: Wytiah iż „Wistej z terenu” pro antyukrajinśki akciji polakiw na Hrubeszcziwszczyni w berezni1945 r. w: Polśko-ukrajinśki stosunky w 1942–1947 rr. u dokumentach OUN ta UPA, red. W. Wiatrowycz, t. 2, Lwiw 2011, s. 860. Tłumaczenie z języka ukraińskiego.

Spis 15 Ukraińców zamordowanych przez różne formacje Rzeczpospolitej Polskiej

Bakun Terentij 1913 (Netreba)  19145 (1946?) zastrzelony przez WP w czasie ucieczki podczas pacyfikacji.

Bida Anna 1920–1946, zginęła podczas obławy WP.

Bida Ołeksander 1920–1943, s. Łuki, zamordowany przez bandy polskie.

Bohdan (Dziubycha) Paraskewia 1908–1947, na jej posesji by la kryjówka oddziału UPA. Po wykryciu w czerwcu 1947 r. przez WP i zlikwidowaniu 4 upowców, kobieta została zabita i wrzucona do pogorzeliska podpalonej chaty.

Butrym (Popyk) Mychajło 1920–1947, zabity w czerwcu 1947 r. w Żurawcach po odmowie wejścia do bunkra w obejściu Dziubychy.

Folusewycz Eliasz (Hyło; Netreba) – 9 IV 1945 r. zastrzelony przez WP.

Nazaroweć Iwan (Szylwech) 1926–1947, zginął na Pietnoczkach w czerwcu 1947 r. wraz z Mykołą Pietnoczką; ukrywali się w zbożu, zauważeni, mimo obrony zostali zastrzeleni [przez WP]. Ciała zakopano na polu Pawła Bidy.

Pietnoczka Mykoła 1926–1947, zginął na Pietnoczkach w czerwcu 1947 r. wraz z Iwanem Nazarowyczem; ukrywali się w zbożu, zauważeni, mimo obrony zostali zastrzeleni [przez WP]. Ciała zakopano na polu Pawła Bidy.

Pietnoczka Mychajło (Diakiw Miśko) 1928–1946, zginął 18 marca w czasie ucieczki z domu Stołychy na Netrebie podczas obławy WP.

Stasiuk Emilian 1889–1945 , zamordowany we własnym obejściu przez WP podczas napadu na Rudę Żurawiecką.

Stasiuk Maksym (Ruda Żurawiecka), zastrzelony przez WP podczas pacyfikacji (napadu rabunkowego) wsi.

Stasiuk Zenon (Zonio), s. Emiliana 1930–1946, zginął 218 marca podczas obławy WP w czasie ucieczki z domu Stołychy na Netrebie.

Szumada Łonhyn (Londer, Jaryczka) ok. 1915 […], w 1947 r. aresztowany przez WP, torturowany, zastrzelony.

Wiszka Hawryszko (Rudaczok) 1895–1945, na wiosnę 1945 r. pchnięty bagnetem na progu własnego domu podczas pacyfikacji (rabowania) Rusy Żurawieckiej [przez WP].

Żołondek Hawryszko. Lat ok. 70, w 1945 r. zamordowany bagnetami na podwórzu własnej zagrody przez WP.

Źródło: E. Wiszka, Żurawce. Wieś Żurawce w dokumentach, na kartach historii i we wspomnieniach jej byłych mieszkańców, Toruń 2014, s. 568–574.

ZABYTKI UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Wyniki monitoringu z lata 2011 r.
CERKIEW

KRZYŻE i figury