ВОЛОДЖ (pol. Wołodź) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie brzozowskim. W 1939 r. zamieszkiwało ją 980 osób: 840 Ukraińców, 105 Polaków, 20 rzymskich katolików posługujących się językiem ukraińskim, 15 Żydów [Kubijowycz, 3].

HISTORIA

Po deportacji części mieszkańców Ukraińców do Ukraińskiej SRR w latach 1945–1946 Wojsko Polskie w 1947 r. w ramach deportacji o kryptonimie „Wisła” wygnało ze wsi na tzw. Ziemie Odzyskane  370 obywateli RP narodowości ukraińskiej [Akcja „Wisła” 2013, 1030]. W wydaniu zbioru dokumentów “Akcja “Wisła”” nie ma danych o ilości deportowanych z Wołodza jako osobnej wsi, jednak 370 dla przysiółka Wola Wołodzka są tak zawyżone, że wypada potraktować je jako dotyczące całego Wołodza.

Wołodź – reportaż z 2005 r.

Kaplica grobowa Trzcińskich, właścicieli folwarku Gdyczyna koło Siedlisk, stojąca na cmentarzu; za nią zwalony nagrobek z oczyszczonym naprędce napisem; foto krzyża upamiętniającego śmierć 2 wołodzan-członków podziemia; następnie widok na pozostałości PGR; budynek spółdzielni i zarazem czytelni „Proswity”; dolna część krzyża drewnianego postawionego w 1938 r. na 950-lecie chrztu Rusi-Ukrainy (stał naprzeciw cerkwi); dwa ogólne ujęcia szkoły, następnie data „1926” na jej ścianie i tabliczka z numerem „4: i napisem „Czechów” (tak rząd PRL w 1977 r. przemianował Wołodż; nazwa funkcjonowała do 1981 r.); znowu widok na popegeerowski krajobraz; przedwojenny dom.

DOKUMENTY

Fragment sprawozdania terenowego referenta OUN o mordzie członków MO z Borownicy na 3 Ukraińcach w Wołodzi

[…] 24.2.1945 roku 25 polskich milicjantów z Borownicy napadło na Wolę Wołodzką, zaczęli strzelać do ludzi, palić domy i grabić. Zabili 3 osoby, spalili dom i stodołę. […]

Źródło: AIPN Rz 072/1, t. 2, [Wisti z terenu, b.d.], k. 288.

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ wg stanu na lato 2023 r.

Budynek szkoły

Budynek czytelni “Proswity” i spółdzielni

Kapliczka

Kapliczka stojąca po prawej stronie drogi z Siedlisk.

Greckokatolicki cmentarz parafialny

PRZYSIÓŁEK WOLA WOŁODZKA

Fotografie dokumentują stan cmentarza w 2005, 2011, 2023 r.

Cmentarz partyzancki
Na górze Hostre, w latach 1945-1946 czynny był cmentarz żołnierzy Ukraińskiej Powstańczej Armii z 2. Batalionu Przemyskiego, zwłaszcza kompanii “Szturmowiec”-2 (ukr. “Udarnyk”-2) pod dowództwem porucznika Mychajła Dudy “Hromenki”. Cmentarz powstał wokół kurhanu Nieznanego Żołnierza, na którym stał brzozowy krzyż. Pierwszy pochówek miał miejsce w marcu 1945 r. Pochowano wtedy Soroczaka z Jawornika Ruskiego, ofiara utworzonej z Polaków bandyckiej grupy Kotwickiego “Ślepego” z sąsiedzkiej wsi Borownica). Ostatni jesienią 1946 r. Łączna ilość pochowanych na nim żołnierzy UPA i członków innych struktur podziemia ukraińskiego nie jest znana, lecz należy przypuszczać, że sięga ponad 20 osób, na co wskazują m.in. wymiary powierzchni cmentarza. Mogiły uległy zniszczeniu na początku lat 70. XX w.: zrównały je z ziemią maszyny transportu leśnego. W 1990 r. na kurhanie Myron Ficak z Przemyśla ustawił nowy krzyż, brzozowy, a w 1993 r. następny, który jednak po kilkunastu latach upadł.

Stan w 2005 r.

Stan w czerwcu 2011 r.

Stan w lipcu 2023 r.