СЕМУШEВА (pol. Siemuszowa) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie sanockim. W 1939 r. zamieszkiwana przez 1040 Ukraińców, 100 Polaków, 20 Żydów [Kubijowycz, 75].
Cемушoва – до 1947 р. українське село Сяніцького повіту. У ньому в 1939 р. проживало 1010 українців, 100 поляків, 20 жидів [Кубійович, 75].

DOKUMENTY

22 stycznia 1946 r., m.p. – Fragment wyciągu ze sprawozdania „Wisti z terenu” za styczeń 1946 r. przygotowanego przez referenta „T” z nadrejonu „Chłodnu Jar” I Okręgu Kraju Zakerzońskiego o mordzie żołnierzy Wojska Polskiego na Ukraińcach w Siemuszowej

            […] WP stacjonujące w Olchowcach i Bykowcach zaczęło w terenie napady  terrorystyczne. […] Z Hołuczkowa tego samego dnia [14 stycznia 1946 r.] WP przeszło do wsi Siemuszowa, wchodząc do wsi z drogi, z lasu i z pól. W Siemuszowej na wejściu do wsi zastrzelili jedną dziewczynę za to, „że patrzyła przez okno”, a jej ojca ranili. We wsi bili kogo popadło. […].

18 stycznia […] WP po przyjeździe do Siemuszowej zaaresztowało chłopaka Romana Sikorę. Powiedzieli, że złapali majora banderowców, mocno go zbili i ze złamaną ręką zastrzelili koło jego domu. […]

Źródło: Dopownennia do zwitu pro suspilno-polityczne stanowyszcze na terenach Peremyszczyny w siczni 1946 roku, w: Polśko-ukrajinśki stosunky w 1942–1947 rr. u dokumentach OUN ta UPA, red. W. Wiatrowycz, t. 2, Lwiw 2011, s. 977–979. Tłumaczenie z języka ukraińskiego.

HISTORIA
Wieś lokowana ok. 1420 r. Właścicielami wsi na początku 15 w. byli Szpytko („Spithcone z Semussowa”) i Iwan („Iohannes z Semussowa”) wywodzący się być może ze szlachty ruskiej. Wieś leżała w województwie ruskim Rzeczypospolitej do 1772 r.
W 1795 r. zamieszkiwało ją 260 grekokatolików, 68 Cyganów, 10 wyznawców wiary Mojżeszowej i 4 rzymskich katolików. Zajmowała powierzchnię 10,09 km kw. Podczas spisu ludności w 1921 r. narodowość ukraińską podało 728 mieszkańców, 133 Polaków, 31 Żydów. Na pocz. XX w. należały do niej przysiółki Rohatynka, Pyła i Chmełyna. W 1936 r. działała tu czytelnia ukraińskiego stowarzyszenia oświatowego „Proswita”, posiadający własny budynek, kooperatywa „Jednist'” (pol. Jedność) z filią na przysiółku Pyła [Szematyzm AAŁ 1936, 156].
Po włączeniu południowo-wschodnich terenów Rzeczypospolitej Polskiej w skład Ukraińskiej SRR zgodnie z postanowieniem Rady Najwyższej tego państwa z 27.11.1939 r. Siemuszowa weszła w skład rejonu leskiego w obwodzie drohobyckim. Po zajęciu tego terenu przez armię niemiecką do sierpnia 1944 r. należała do powiatu sanockiego Generalnej Guberni.
Żołnierz UPA Jan Bohusławeć (07.10.1922–1.03.1966) z kurenia „Podkarpackiego” wspominał, że „Po boju [atak w dniu 22 października 1945 r. na obiekty wojskowe i komisje przesiedleńczą w miasteczku Borcza pod koniec 1945 r. – B.H.] zaszliśmy do wsi Siemuszowa. Rano przyszło tam 10 Polaków, wiec nasz posterunek 5 zabił, 3 wzięto do niewoli, a 2 uciekło. Koło godz. 9 zwiad doniósł, że na wiec idą Polacy. Nasz dowódca „Prut” rozkazał, aby zająć obronę. Strzelcy leżeli na stanowiskach cały dzień. Wojsko polskie kręciło się po okolicznych wsiach, a do Siemuszowej nie zajrzeli. O godz. 18 weszliśmy w las, aby iść dalej. Wtedy Polacy weszli do wsi, spalili 15 domów i uciekli. „Prut”, gdy ujrzał ogień, kazał biec do wsi, ale tam już nikogo nie było”. 14 stycznia 1946 r. żołnierze WP zastrzelili we wsi dziewczynę Annę Pidhirską, ponieważ patrzyła przez okno na wyczyny wojska, a także ranili jej ojca oraz okrutnie pobili wielu mieszkańców, 4 z nich odstawiając do Sanoka [Litopys UPA 34, 460, 464]. 15 stycznia 1946 r. WP na przysiółku Pyła „złapało trzech mężczyzn, w tym jednego uciekiniera z Armii Czerwonej, ochodzącego ze wschodu. Złapanych mocno pobili, połamali im ręce, aby wreszcie zamordować uderzeniami bagnetów” [Litopys UPA 34, 464].16 stycznia 1946 r. WP pod pozorem obławy urządziło rabunek wsi, nie oszczędzając także Hołuczkowa i Tyrawy Solnej. 18 stycznia 1946 r. żołnierze WP zastrzelili we wsi chłopca Romana Sikorę, uprzednio go pobili, złamali rękę (w innym meldunku napisano, że pochodził jednak z Hołuczkowa) [Litopys UPA 34, 462, 468]. W czasie akcji „Wisła” Wojsko Polskie 10-15 maja 1947 r. deportowało z Siemuszowej 451 Ukraińców, obywateli polskich [Misiło 2013, 1050].

Parafia
Parafia prawosławna istniała w Siemuszowej od I połowie XVI w., ponieważ w 1507 r. w dokumentach wymieniona została cerkiew. Wchodziła w skład parafii Ukraińskiej Cerkwi Greckokatolickiej w Tyrawie Solnej; w XIX w. należała do dekanatu leskiego, po I wojnie światowej do dekanatu sanockiego. „W 1813 r. w Siemuszowej istniała samodzielna parafia, jej ostatnimi duszpasterzami byli ks. Jerotej Dymowycz i Czerski. W tym roku przyłączono ich do Tyrawy Solnej”; w skład ówczesnej parafii siemuszowskiej wchodził także Hołuczków, włączony w tymże roku do parafii tyrawskiej [Szematyzm AAŁ 1936, 156]. W 1934 r. weszła w skład Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny. Po 1945 r. praktycznie przestała istnieć, lecz formalnie istnieje do dziś.

KULTURA NIEMATERIALNA
Nazwiska mieszkańców na podstawie austriackiej metryki z 1787 r. (wg. I. Krasowskiego): Bekiesz/Бекеш/Bekiesh, Bugla/Буґля, Wojnarowski/Войнаровський, Worobel/Воробель, Gbura/Ґбура, Gburyk/Ґбурик, Gera/Ґера, Holub/Голуб, Horniak/Горняк, Hurniak/Гурняк, Husak/Гусак, Dzialik/Дзялик/Dzjalyk, Zabłocki/ Zablots’kyj, Iwanicki / Ivanyts’kyj, Lachowski / Ljakhovs’kyj, Mazurczyn / Mazurchyn, Palczyszyn / Pal’chyshyn, Podgorski / Pidgirs’kyj, Siwik/Cивик/Syvyk, Staruch / Starukh,Czerepaniak / Cherepanjak, Szadnik / Shadnyk, Szpak/Шпак/Shpak, Jurczyszyn/Юрчишин/Jurchyshyn, Charowskyj/Харовський, Szwajlyk/Швайлик.

ZABYTKI UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Wyniki monitoringu z 2 września 2014 r.

CERKIEW
Cerkiew drewniana pod wezwaniem Objawienia Pańskiego/Богоявлення Господнього, wzniesiona przez ruskich parafian siemuszowskich w 1841 r. Odnowiona w 1932 r. [Szematyzm AAŁ 1936, 156].

Stary CMENTARZ
Na cmentarzu koło cerkwi znajduje się płyta nagrobna z napisem informującym o miejscu spoczynku m.in. ks. Stanisława Szatyńskiego (1843-1920). W Schematyzmie Błażejowskiego wzmiankowany jest ks. Michał Szatyński (1859-1916), greckokatolicki wikariusz sanocki w latach 1888-1891, paroch Tyrawy Solnej w latach 1891-1916, gdzie zmarł w dniu 7 grudnia [Blażejowski, 848]. Prawdopodobnie chodzi o tę samą osobę.

Inne
Pierwsze fotografie rejestrują pozostałości tradycyjnego przedwojennego domu w Siemuszowej, częściowo przebudowanego po deportacjach Ukraińców i pokrytego nowym dachem; następna fotografia to zabudowania po PGR, stojące zapewne w miejscu dawnego dworu; dwa ostatnie zdjęcia to widoki na Siemuszową z góry cerkiewnej.

Remont cmentarza
Galeria ukazuje stan części nowego cmentarza przed i w trakcie remontu przerowadzonego przez Stowarzyszenie Dziedzictwa Mniejszości Karpackich.

KOMENTARZE/КОМЕНТАРІ
Siemuszowa należy do kategorii „wsi bez historii”: jej dzieje nie wzbudzają zainteresowania polskich autorów ze względu na brak możliwości przedstawienia ich jako polskich.

BIBLIOGRAFIA