СІДЛЯНКА (pol. Siedlanka) – do 1945 r. wieś ukraińsko-polska w powiecie łańcuckim. W 1939 r. liczyła 440 mieszkańców: 210 Ukraińców (w tym 190 polskojęzycznych), 210 Polaków, 20 Żydów [Kubijowycz 1983, 110].

HISTORIA

W 1945 roku mieszkańcy Ukraińcy zostali częściowo wymordowani, inni uciekli przed mordami ze strony polskich sąsiadów i członków NZW do Ukraińskiej SRR. W 1947 roku deportacja o kryptonimie „Wisła” już we wsi się nie odbyła.

DOKUMENTY

14 lutego 1945 r., Leżajsk – Fragment zawiadomienia kierownika Oddziału Śledczego komisariatu MO w Leżajsku dla Prokuratury Okręgowej w Rzeszowie o mordzie na 3 Ukraińcach

W dniu 8 II 1945 r. Hajduk Jan wyszedł około godziny 17.30 ze swego domu do sąsiada Wania Bazylego, by umówić się na nocną wartę, którą winien był odbyć tej nocy. Po powrocie do domu około godziny 18 nieznani sprawcy, ukryci na jego podwórzu i na przeciwległej stronie drogi, strzelili około 7 razy z broni krótkiej do denata, na co wskazują znalezione łuski naboje (niemieckie 9 mm), zabijając go na miejscu, po czym odeszli, nie zabierając niczego z domu.

Żona jego, Helena, słysząc poprzednie strzały, miejscu wyszła z domu około godziny 16. minut 50, by ukryć się u sąsiadów Polaków i spotkała dwóch osobników koło domu Bazylego Federkiewicza idących w kierunku miasta (Podklasztoru); osobnicy ci byli ubrani w kurtki ciemnego koloru. Idąc dalej, spotkała dwu osobników stojących obok kapliczki koło mostu na rzeczce, ubranych w długie płaszcze ciemnego koloru. Następnie koło remizy strażackiej w Siedlance spotkała jednego osobnika wzrostu średniego, ubranego w szarą kurtkę, takież spodnie rajtki, buty z cholewami, na głowie miał letnią sowiecką czapkę. W końcu koło domu Wańczyka Józefa spotkała szóstego osobnika, wzrostu wysokiego, ubranego w długi czarny płaszcz. Bliżej opisać tych osobników żona zabitego Helena nie może.

II. Hajduk Iwan, syn Konstantego i Anny, urodzony 17 I 1897 r. (co stwierdzono na podstawie dokumentów), z zawodu rolnik, właściciel 3 ha ziemi, żonaty, narodowości ukraińskiej, wyznanie greckokatolickie,

i

III. Hajduk Mikołaj, syn Antoniego i Anny Wańczyk, ur. 19 XII 1912 (co stwierdzono na podstawie dokumentów), z zawodu rolnik, właściciel 1,25 ha ziemi, żonaty, narodowości ukraińskiej, religii greckokatolickiej.

Obydwaj zamieszali na Siedlance, gmina Kuryłówka, powiat Łańcut.

            Hajduk Iwan, słysząc strzały we wsi, kazał rodzinie swojej wyjść z domu dla ukrycia się w polu albo u sąsiadów, a sam pozostał na podwórzu. Po chwili przyszedł do niego Hajduk Mikołaj i tu pozostali obaj oczekując ewentualnych napastników. Około godziny 21. żona Iwana Hajduka Maria, która ukryta była za płotem u sąsiada Jakubca, usłyszała kilka strzałów z pistoletu a następnie silną detonację spowodowaną wybuchem granatu, który napastnicy rzucili do wnętrza ich mieszkania. Po chwili wszystko ucichło, napastnicy jednak zostali koło domu, oczekując widocznie powrotu pozostałych domowników. Około godziny 5. rano syn jej poszedł zobaczyć, co się stało w nocy w domu i oznajmił jej, że ojciec oraz Hajduk Mikołaj leżą zabici na podwórzu.

            Po dokonaniu oględzin stwierdzono, że osobnicy strzelali z broni krótkiej 9 mm, znalezione łuski są pochodzenia angielskiego Sten lub niemieckiego MP, ponadto znaleziono jeden niewypał niemieckiego granatu. Zabity Hajduk Mikołaj leżał w pozycji skulonej na prawym boku, na podwórzu obok drzwi stodoły, zaś zabity Hajduk Iwan leżał w stodole na boisku, na kupie sieczki, również w pozycji skulonej, na prawym boku. W mieszkaniu Hajduka Iwana pozostały ślady po wybuchu granatu, który jednak żadnej szkody nie wyrządził.

Oryginał, maszynopis. AIPN Rz 046/931, k. 2–4.

MATERIAŁY

Wyciąg z artykułu Romana Bazyłewycza o Ukraińcach zamordowanych w Siedlance przez członków NZW i bandytów

Bakowska vel Buczyńska Maria (Баковська vel Бучинська Марія), żona Mikołaja Bakowskiego vel Buczyńskiego. Zamordowana w domu na Siedlance wraz W. Siemaszką latem 1944 r. Ciało wrzucono do Sanu. Po wypłynięciu pochowane zostało na cmentarzu w Starym Mieście.
Bakowski vel Buczyński Mikołaj (Баковський vel Бучинський Микола), zamieszkały w Leżajsku-Siedlance. Zamordowany koło studni w pobliżu domu Emila Tryczyńskiego przy ul. Słowackiego latem 1944 r.

Dyrda Paulina (Дирда Павлина), lat 75, gospodyni domowa z Siedlanki, zamordowana 17 lutego 1945 r.

Federkiewicz Antoni (Федеркевич Антоній), lat 62, zamordowany 7 stycznia 1945 r. w swoim domu na Siedlance.
Federkiewicz Katarzyna (Федеркевич Катерина), lat 52, gospodyni domowa, zamieszkała na Siedlance, zamordowana 4 lutego 1945 r.

Gdula Maria (Ґдуля Марія), lat 26, zamieszkała na Siedlance, zamordowana 10 lutego 1945 r., córka A. Federkiewicza.

Hajduk Jan (Гайдук Іван), lat 22, rolnik. Zastrzelony wraz z E. Wańczykiem przez Stanisława Kiełbowicza i Teodora Horoszkę 18 stycznia 1945 r. Znaleziony z poderżniętym gardłem i wybitymi zębami. Odniósł wiele ran kłutych. Ciało zostało wrzucone do rzeki Jagoda.
Hajduk Jan (Гайдук Іван), lat 55, rolnik z Siedlanki, zamordowany 15 lutego 1945 r.
Hajduk Maria (Гайдук Марія), lat 23, mieszkanka Siedlanki, zamordowana w lutym 1945 r.
Hajduk Mikołaj (Гайдук Микола), syn Antoniego, lat 32, rolnik z Siedlanki, zamordowany 15 lutego 1945 r.

Horoszko Justyna (Горошко Юстина), lat 70, gospodyni domowa z Siedlanki, zamordowana 17 lutego 1945 r.

Kuziemko Febronela (Куземко Фебронела), lat 62, gospodyni domowa z Siedlanki, zamordowana w lutym 1945 r. razem z Marią i Włodzimierzem Kiszakiewiczami oraz Olgą Wańczycką i Olgą Federkiewicza w drodze do wsi Dębno.
Kuziemko Leon (Куземко Лев), lat 35, syn Febroneli Kuziemko, pochodził z Siedlanki, zamordowany w lutym 1945 r. we wsi Dębno.

Masik Aleksandra (Масик Олександра), lat 25, żona Włodzimierza Masika, zamordowana wraz z mężem i rodziną w Sieniawie 1945 r.
Masik Włodzimierz (Масик Володимир), lat 27, mieszkaniec Siedlanki, następnie Sieniawy, gdzie został zamordowany w 1945 r. razem z żoną Aleksandrą i rodziną.
Nakoneczna (Наконечна), imienia nie ustalono, matka Aleksandry (żony W. Masika), zamordowana przez wysłaną z Leżajska bojówkę w 1945 r. w Sieniawie wraz z rodziną.
Nakoneczny (Наконечний), imienia nie ustalono, ojciec Aleksandry, żony W. Masika zamordowany przez wysłaną z Leżajska bojówkę razem z rodziną w 1945 r. w Sieniawie, dokąd Nakoneczni i Masikowie przeprowadzili się z Siedlanki.
Nakoneczny, imienia nie ustalono, brat Aleksandry (żony W. Masika), zamordowany przez wysłaną z Leżajska bojówkę razem z rodziną w 1945 r. w Sieniawie.
Nakoneczny (Наконечний), imienia nie ustalono, brat Aleksandry (żony W. Masika) zamordowany przez wysłaną z Leżajska bojówkę razem z rodziną w 1945 r. w Sieniawie.

Pustelny Jan (Пустельний Іван), lat 42, rolnik z Siedlanki, zamordowany w lutym 1945 r. w drodze do wsi Dębno.

Sarzyńska, imienia nie ustalono, z domu Nakoneczna, siostra Aleksandry, żony W. Masika, zamordowana w Sieniawie razem z rodziną w 1945 r. przez bojówkę wysłaną z Leżajska.

Siemaszko Wincenty (Семашко Вікентій), zamieszkały w Siedlance, z zawodu leśnik, zamordowany latem 1944 r. razem z M. Bakowską. Ciało wrzucono do Sanu, pochowane na cmentarzu w Starym Mieście.

Śliz Jarosaw (Ярослав Слиз), lat 22, pochodził z Siedlanki, zamordowany w budynku PKP na początku 1945 r.

Wań Domicela (Вань Доміцела), lat 70, rolnik z Siedlanki, zamordowana w lutym 1945 r.
Wań Klementyna (Вань Клементина), lat 80, gospodyni domowa w Siedlance, zamordowana 15 lutego 1945 r.

Wań Michał (Вань Михайло), lat 49, rymarz, pracownik powozowni Potockiego w Łańcucie. Uprowadzony nocą ze swego domu na Siedlance i zamordowany w pobliskim lasku w maju 1943 r.
Wańczycka Aniela (Ванчицька Анеля), lat 60, gospodyni domowa z Siedlanki, zamordowana 15 lutego 1945 r.

Wańczyk Aleksandra (Ванчик Олександра), lat 21, zamieszkała na Siedlance, zamordowana w lutym 1945 r.
Wańczyk Emilian (Ванчик Омелян), lat 28, krawiec, zamieszkały w Leżajsku-Siedlance, zastrzelony 18 stycznia 1945 r. Na ciele stwierdzono liczne rany kłute. Ciało wrzucono do studni. Wraz z nim pozbawiony życia został Iwan Hajduk, którego ciało z licznymi ranami kłutymi wrzucone zostało do rzeki Jagoda.

Źródło: R. Bazyłewycz, Ukrajinśki żertwy Łeżajśka, opr. B. Huk, „NS” 2011, nr 9, s. 9; nr 10, s. 9.

KOMENTARZE