РУСЬКЕ СЕЛО (pol. Ruska Wieś) – dawna wieś ruska w ziemi sanockiej województwa ruskiego; w 1902 r. włączona do miasta Rzeszów.

HISTORIA

Ruska Wieś na mapach historycznych:

• mapa topograficzna Królestwa Galicji i Lodomerii z lat 1779‒1783 (tzw. mapa Miega, I zdjęcie wojskowe);
• mapa Monarchii Austro-Węgierskiej z lat 1869‒1887 (III zdjęcie wojskowe);
• mapa WIG z 1938 roku.

„Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego” podał w 1889 roku, że w Ruskiej Wsi mieszka 7 grekokatolików [Słownik GKP X, 29].

MATERIAŁY

Wśród tych strumieni, które są dziś dość skąpe, najważniejsze jest koryto Lubczy, które kiedyś było znacznie większe, jak pola były lasami. Te strumienie i zasypane rowy rysują owalny kształt grodziska, widoczny gołym okiem dla doświadczonego obserwatora. Grodzisko rozciągało się wzdłuż 22 południka na wschód od Greenwich. Południową część grodziska zajmuje «Ruska wieś», północną – «Staromieście», środkową – parafia staromiejska i dwór dziedzica Jędrzejowicza, podobnie jak w miastach ukraińskich oraz średniowiecznych rezydencjach i zamkach. Nowy kościół, zbudowany z cegły w 1911 roku, ze smukłą, przypominającą iglicę dzwonnicą nad wejściem, zajmuje sam wierzchołek tego wzgórza, na którym znajduje się całe grodzisko. Ten nowy kościół jest oczywiście tradycyjnie usytuowany w poświęconym miejscu, kto wie, może tam gdzie kiedyś stała cerkiew zamkowa. Później, gdy rowy zostały zasypane, nastąpiła wielka powódź, gdy wspomniane koryto Lubczy przerwało w poprzek wzgórze grodziska i oddzieliło dwór od kościoła. Tę część [koryta?] strumienia nazywa się «Przerwa» [O. Пeленський, Ряшів, західня твердиня Галицької держави. Ювілейний збірник на пошану академика Михайла Сергієвича Грушевського з нагоди шістдесятої річниці життя та сорокових роковин наукової діяльности, Київ 1928, t. 1, s. 162].

W późnym średniowieczu źródła odnotowały cerkiew w Białej. O tej ostatniej Zbigniew Budzyński pisał: „… była niewątpliwie związana z reliktową enklawą ludności ruskiej obecnej w średniowieczu wokół Rzeszowa (Ruska Wieś, Pobitno), z czasem rozprzestrzeniającej się też na Zalesie i w minimalnym stopniu na Matysówkę. Chyba nie tylko zrządzeniem historii Rusinom zaleskim udało się przetrwać w tej enklawie do połowy naszego stulecia” [Budzyński 1999, 7].

[…] na terenie Ruskiej Wsi istniała prawdopodobnie cerkiew prawosławna, na miejscu której wybudowano kaplicę św. Jana Chrzciciela (już łacińską) […] [Rejman 2018, 144–145].  

KOMENTARZE

W artykule Zbigniewa Budzyńskiego użyto określenia „enklawa ludności ruskiej obecnej w średniowieczu wokół Rzeszowa (Ruska Wieś […]”. Historyk użył określenia XX-wiecznego w stosunku do średniowiecza. W tym czasie zapewne można mówić o nowo lokowanym Rzeszowie jako o enklawie,  chyba też bardziej łacińskiej niż etnicznie polskiej. Rzeszów do końca Królestwa Polskiego leżał na Rusi i w województwie ruskim. Jak rozumieć „enklawę”, jeśli odnośnie podrzeszowskiego Tyczyna np. Berdecka Anna w wydanej w 1982 roku książce „Lokacje i zagospodarowanie miast królewskich w Małopolsce za Kazimierza Wielkiego (1333–1370)” wielokrotnie pisze, iż założony został i leżał na Rusi. 

Jako ciekawostkę można podać to, że pod miastem o nazwie brzmiącej podobnie jako Rzeszów, a mianowicie pod Preszowem w Słowacji też znajdowała się Ruska Wieś [Czajkowski 1999, 141].

KAPLICZKA

BIBLIOGRAFIA

Zbigniew Budzyński, Sieć cerkiewna Ziemi Sanockiej w późnym średniowieczu, „Prace Historyczno-Archiwalne”, tom VII, Rzeszów 1999.

Władysław Hennig, Rzeszowski alfabet, Rzeszów 2012 (rozdział Ruska Wieś i Staromieście).

Franciszek Kotula, Tamten Rzeszów, Rzeszów 1997 [wyd. II, s. 81-90].

Sabina Rejman, Urodzenia w Ruskiej Wsi (parafia farna w Rzeszowie) w latach 1880–1900, „Limes. Studia i materiały z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej” 2018, nr 11.

Ruska Wieś, w: Encyklopedia Rzeszowa, red. K. Draus, Rzeszów 2004.