Ruska Wieś | APOKRYF RUSKI

РУСЬКЕ СЕЛО (pol. Ruska Wieś) – dziś Wybrzeże: do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie przemyskim. W 1939 r. liczyła 950 mieszkańców: 830 Ukraińców, 50 Polaków, 65 ukraińskojęzycznych rzymskich katolików, 5 Żydów [Kubijowycz, 57].

HISTORIA

Historię wsi historyk Mychajło Hruszewski powiązał z Dubieckiem: Dubiecko na lewym brzegu Sanu jest teraz czysto polskim miastem, ale koło niego znajduje się wieś Ruska Wieś, która w XV wieku zwała się Dubieckiem Ruskim albo Starym (Akta Grodzkie i Ziemskie, t. XVI, nr 1647). Rzecz jasna stare miasto było ruskie (w Ruskiej Wsi ludność ukraińska i obecnie trzyma się mocno), a miasto obok, założone na prawie niemieckim, spolszczyło się [M. Hruszewśkyj, Istorija Ukrajiny-Rusy, t. 1, Kijów 1991, s. 216].

Wojsko Polskie w maju 1947 r. w ramach deportacji o kryptonimie „Wisła” wygnało z Ruskiej Wsi 118 obywateli RP narodowości ukraińskiej [Akcja „Wisła” 2013, 1047].

DOKUMENTY

Fragment sprawozdania terenowego referenta OUN o mordzie członków MO z Dubiecka na 6 Ukraińcach w Ruskiej Wsi

[…] 22.2.1945 roku milicja z Dubiecka napadła na Ruską Wieś. Okrążyła ją, zabiła 6 mężczyzn i zrabowała ubrania, obuwie i wiele innych rzeczy. […]

Źródło: AIPN Rz 072/1, t. 2, [Wisti z terenu, b.d.], k. 288.

Przysiółek Polchowa

Fragment aktu oskarżenia Polaków winnych mordów na Ukraińcach przygotowany przez członka administracji Okręgu I Kraju Zakerzońskiego „Sokoła”-„Bohdana”

[…] 25 maja 1945 r. uzbrojona banda polska przybyła do wsi Połchowa, zabrała miejscowego Ukraińca Iwana Kozara, 16-letnią dziewczynę Kosar Anastaziję, którą zamordowali. […]

Źródło: Akt obwynuwaczennia polakiw pryczetnych do znyszczennia ukrajinciw, w: Polśko-ukrajinśki stosunky w 1942–1947 rr. u dokumentach OUN ta UPA, red. W. Wiatrowycz, t. 2, Lwiw 2011, s. 892. Tłumaczenie z języka ukraińskiego.

Przysiółek Słonne

Fragment sprawozdania terenowego referenta OUN o mordzie bandy z polskich wsi na 2 Ukraińcach w Słonnym

[…] 22.2.1945 roku polska banda złożona z około 70 osób, w tym połowa bez broni, napadła na wieś Słonne. Mocno obrabowali ukraińskich wieśniaków i zabili 2 Ukraińców. […]

Źródło: AIPN Rz 072/1, t. 2, [Wisti z terenu, b.d.], k. 288.

29 listopada 1949, Sielnica – Fragment protokołu przesłuchania Kazimierza Makucha dotyczący mordu na N.N. Ukraińcu

[…] co do działalności Płowego Leona mogę zeznać, że ten z chwilą wyzwolenia i wejścia na tutejsze tereny Armii Czerwonej posiadał nielegalnie broń, a to karabin marki KBK, ruski, z którym to chodził. Wiadomym mi jest ze źródeł poufnych, że ten w roku 1945 dokonał morderstwa na osobie narodowości ruskiej, nazwiska mi nieznanego, który to pochodził ze Słonnego gmina Dubiecko powiat Przemyśl. Wspomniany powyżej zamordowany powrócił z Niemiec w 1945 roku i zamieszkał u niejakiego Gwizdały Marcina (chwilowo), skąd został zabrany przez Płowego Leona i uprowadzony, po czym dokonał na nim Płowy morderstwa […].

AIPN Rz 050/1044,k. 16.

13 grudnia 1950, Przemyśl – Fragment wyroku Sądu Rejonowego w Przemyślu w sprawie Franciszka Nawalanego z Sielnicy za zamordowanie 2 Ukraińców w Ruskiej Wsi (Wybrzeżu)

W drugi dzień świąt wielkanocnych w 1945 r. oskarżony Nawalany wraz z żoną był na chrzcinach u Stanisława Tłuścika w gromadzie Słonne razem z Kucyłą Józefem i Mieczysławem i innymi osobnikami. późnym wieczorem przybyli pod domostwo Tłuścika koledzy oskarżonego Nawalanego – Cichy Jan z Dylągowej, Janowski Kazimierz i Radoń Władysław z Sielnicy, proponując wspólną wyprawę do Winnej, gdzie zamierzali z rozkazu komendanta placówki Batalionów Chłopskich odebrać broń palną-karabin niejakiemu Koczynaszowi Pawłowi […], był z pochodzenia Ukraińcem. […] Wspomniana piątka udała się do Winnej, gdzie pod domem Pasieczników zatrzymali się i uzbrojony w automat Cichy Jan wszedł do Pasiecznika Jana dowiedzieć się o miejscu pobytu Koczynasza. Pasiecznik, szwagier Koczynasza, którego sterroryzował Cichy Jan, wskazał sąsiedni dom Antoniny Pasiecznik jako miejsce zamieszkania Koczynasza i tam udali się bandyci, otoczyli dom, wezwali do otwarcia drzwi, a gdy mieszkańcy nie wykonali rozkazu, otworzyli ogień przez ściany budynku, drzwi i okna. W wyniku strzelaniny zabity został znajdujący się w mieszkaniu człowiek obcy – Chromik Jan, Ukrainiec, który nazajutrz rano wybierał się wspólnie z Pasiecznik Władysławem do szpitala w Przemyślu.

Po tej strzelaninie banda odjechała, nie rezygnując jednak z zabójstwa Koczynasza. Na trzeci dzień w nieco zmienionym zespole, już bez udziału Nawalanego, Cichy Jan przybył z kilkoma osobnikami, zastrzelił Koczynasza, dokonując rabunku.

Odpis, maszynopis. Źródło: AIPN Rz 108/5964, k. 11.

WSPOMNIENIA

Fragmenty wspomnień Iwana Pella o mordach na Ukraińcach w Ruskiej Wsi

Na Przysadzie, przysiółku Ruskiej Wsi, [Polacy] zabili braci Andrzeja i Mieczysława Chomików […]. […]

Iwan Pello, Chołodnojarśki spomyny, w: Zakerzonnia, t. 2, Warszawa 1996, s. 139. Tłum. B. Huk.

[…] Niedługo po święcie Jordanu w 1945 r. zatrzymałem się w swojej wsi u Tyciaka […]. Nagle wpadła dziewczyna od Iskanina: – Polacy idą!

Wszyscy rzucili się do ucieczki w stronę lasu, a właśnie stamtąd zaszli nas Polacy. Usłyszałem strzały dochodzące spod lasu, więc z trzema innymi chłopakami pobiegłem w stronę starego sowieckiego posterunku granicznego. Jeden przy pomocy drugiego schowaliśmy się na strychu, który od podłogi dzieliło ze 4 metry. A Polacy byli tuż-tuż. Siedzieliśmy za grubym kominem, uzbrojeni w znalezioną tam kosę. Nie wiadomo jak, ale Polacy także wdrapali się na strych. Jeden podszedł do komina, nie zobaczył nas i zawrócił. Gdy zleźliśmy, zobaczyliśmy 4 zabitych naszych chłopców. Pięciu innych Polacy zabili w lesie. Napastnikiem była MO i oddział Batalionów Chłopskich. Tak Ruskiej Wsi odwdzięczył się za opiekę Mazur, zlikwidowany potem przez bojówkę „Zatoki”. Ofiary miały po 13–17 lat, więc z UPA nie łączyło ich nic. Byli to bracia Miron i Bohdan Iskaninowie, Sławko Tchir, Nahajski, Iwan Kopko, Hryhorij Pello, Iwan Hilkewicz, Antin Bobenko (Polak) i inni, których nazwisk nie pamiętam. Poznosiliśmy ciała zabitych, pocieszyliśmy ich rodziców i w kilka osób nadal ukrywaliśmy się w lesie. […]

Iwan Pello, Chołodnojarśki spomyny, w: Zakerzonnia, t. 2, Warszawa 1996, s. 144–145. Tłum. B. Huk.

KOMENTARZE

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ

Wyniki monitoringu z kwietnia 2021 roku.

CERKWISKO