МОЛОДИЧ (pol. Mołodycz) – do 1947 r. wieś ukraińsko-polska w powiecie jarosławskim. W 1939 r. zamieszkiwało ją 2050 osób, w tym 1210 Ukraińców, 825 Polaków, 15 Żydów [Kubijowycz, 29].

HISTORIA
Według schematyzmu greckokatolickiej eparchii przemyskiej z 1879 r. Mołodycz posiadał przysiółki: Piskori, Staryna, Warcaby, Kaczmary, Buczyna, Zastawni, Ihnaszi, Pały, Topskie, Kopań, Maczuhy [Szematyzm 1879, 396].

Po deportacji części mieszkańców Ukraińców do Ukraińskiej SRR w latach 1945–1946 Wojsko Polskie w 1947 r. w ramach deportacji o kryptonimie „Wisła” wygnało ze wsi na tzw. Ziemie Odzyskane 242 obywateli RP narodowości ukraińskiej; pozostało we wsi 411 osób uznanych za Polaków [Akcja „Wisła” 2013, 1034].[cd. w opracowaniu]

Spis żołnierzy UPA pochowanych na cmentarzu w Mołodyczu. Autor: Andrij Orzechowski

Spis Ukraińców z parafii greckokatolickiej w Mołodyczu zamordowanych przez oddziały polskie (bandyckie i państwowe) w latach 1945-1947 pochowanych na cmentarzu w Mołodyczu (i dodatek na temat cmentarza).  Autor: Andrij Orzechowski

Mordy na mieszkańcach
1947 luty 4, [m.p.] – Sprawozdanie operacyjne referenta wojskowego „Czeremosza” za okres od 1 do 30 stycznia 1947 r.
[…] Dnia 7 stycznia dwóch strzelców z oddziału „Bryla”, a byli to „Doroha” i „Dobosz”, udali się na zwiad na przysiółek Kopań i zaszli do jednego domu. Z przysiółka Zastawne na przysiółek Kopań o godzinie 14.30 szło wojsko polskie w sile 50 żołnierzy. […] Strzelcy wybiegli z chaty i biegli w stronę lasu. Żołnierze polscy zaczęli ich mocno ostrzeliwać i zranili strzelca „Dorohę” w obie nogi. […] Rannego strzelca zabrało wojsko i zaaresztowało gospodarza, u którego oni przebywali Kołodę […] i zabrali przez Czerwoną Wolę do Sieniawy. […] Aresztowanego Kołodę Wasyla dobili w Sieniawie za to, że przetrzymuje banderowców. […]
Źródło: Sprawozdanie operacyjne referenta wojskowego „Czeremosza” za okres od 1 do 30 stycznia 1947 r., w: B. Huk, Młodzi Ukraińcy Michała Borysa „Żana”. Terenowe Oddziały Samoobrony w powiecie jarosławskim w latach 1945–1947, Przemyśl 2016, s. 113.

Fragment wyciągu z protokołu przesłuchania przez pracownika SB OUN Kazimierza Winiarza z Woli Mołodyckiej w dniu 2 czerwca 1946 roku o mordzie żołnierzy Wojska Polskiego Rzeczpospolitej Polskiej na 4 Ukraińcach z Mołodycza

W kwietniu 1946 roku (nie przypominam sobie dnia) do wsi Wola Mołodycka powiat Jarosław przyjechało około 200 żołnierzy Wojska Polskiego. Przyjechali od strony Surmaczówki. Zaaresztowali wtedy we wsi 10 osób, a odjeżdżając po drodze między Wolą Mołodycką a Dzikowem zastrzelili z pośród aresztantów Hałan Anaztaziję, Turkę (imienia nie znam), a postrzelili Hałana Iwana.

            Gdy po kilku dniach to samo wojsko z Dzikowa przyjechało znowu do naszej wsi, to w lesie w kryjówce znaleźli 2 maszyny do pisania oraz Buńkę Dmytra. Został on przywieziony do wsi, a gdy wojsko odjeżdżało, zastrzeliło go w lesie pod wsią Maczugi.

Źródło: AIPN Rz 072/1, Wyp. VII b (189), k. 96.

FOTOGRAFIE HISTORYCZNE

UPAMIĘTNIENIA ukraińskich ofiar z lat 1944-1947

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Wyniki monitoringu wstępnego z 2004 r. i końcowego z 2012 r.
CERKIEW
Świątynia Narodzin MB zbudowana została w 1716 r. jako fundacja Mikołaja z Granowa Sieniawskiego. Od 1957 r. jako kościół parafii rzymskokatolickiej w Mołodyczu. „W czasie gruntownego remontu w latach 1969-1971 zmieniono jej bryłę” [Saładiak, 274]. Ingerencja w bryłę poszła bardzo daleko: zniesiono zostały m.in. banie. W następstwie działań nie będących w istocie remontem, a niszczeniem cerkwi poprzez likwidację wszelkich cech stanowiących różnicę kulturową, także wnętrze świątyni utraciło cechy wschodnie: pojawiła się boazeria pokrywająca całość ścian, na których zapewne znajdowały się dawne malowidła.
Remont z lat 2008-2010 utrwalił poprzednie zmiany podyktowane nietolerowaniem elementów innych niż rzymskokatolickie.
Zupełnie zapomniana została najnowsza cerkiew mołodycka. Jej budowa przedsięwzięta została albo w 1939 r., albo już w latach okupacji. Nowa cerkiew stawiana była około 20 metrów starej, w kierunku na Wolę Mołodycką. Budowę doprowadzono do pierwszego wieńca, jednak warunki okupacyjne nie pozwoliły na pokrycie dachem. Po deportacjach Ukraińców mury świątyni zostały rozebrane [informacja ustna z 06.05.2012 r. 84-letniej Kateryny Wojtowycz, ur. w Mołodyczu]. Jej pozostałością są jednak widoczne gołym okiem około metrowe zagłębienia w terenie za obecną cerkwią w Mołodyczu.

Opis cmentarza