ЛІЩАВА ДОЛІШНЯ (pol. Leszczawa Dolna) – przed 1947 r. wieś ukraińska w powiecie przemyskim. W 1939 r. liczyła 1370 mieszkańców: 720  Ukraińców, 40 Polaków, 580 ukraińskojęzycznych rzymskich katolików, 30 Żydów [Kubijowycz, 18].

HISTORIA

Po deportacji części mieszkańców Ukraińców do Ukraińskiej SRR w latach 1945–1946 Wojsko Polskie w 1947 r. w ramach deportacji o kryptonimie „Wisła” miało wygnać ze wsi na tzw. Ziemie Odzyskane  obywateli najpierw 685, a potem 586 RP narodowości ukraińskiej [Akcja „Wisła” 2013, 1046].

DOKUMENTY

Fragment sprawozdania sytuacyjnego referenta „T” z okręgu przemyskiego OUN o mordzie na Ukraińcu z Leszczawy [Dolnej?]

            […]  13 grudnia 1945 r. [polski oddział specjalny] w drodze powrotnej do Birczy przez przysiółek [Dobrzanki] Kizie spotkał Dmytra Horbę lat 22, Ukraińca z Leszczawy, który niedawno wrócił z Niemiec i był bez dokumentów. Postrzelili go w nogę i zabrali do Birczy, mówiąc, że to banderowiec. Długo torturowali go, w wyniku czego zmarł. Jego matka poszła za nim do Birczy, ale znalazła tylko jego trup pod stajnią polskiego księdza. Trup był całkowicie goły, z 12 ranami od bagnetu.

Źródło: Wisti z terenu [za grudzień 1945 r.], w: „Litopys UPA”, t. 34: Łemkiwszczyna i Peremyszczyna. Polityczni zwity (Dokumenty), red. P.J. Poticzny, I. Łyko, Toronto-Lwiw 2002, s. 437. Tłumaczenie z języka ukraińskiego.

KOMENTARZE

Łączna ilość leszczawian deportowanych w 1947 r., podana w Akcji Wisła pod red. Eugeniusza Misiły, jest nie do przyjęcia, nie odpowiada bowiem strukturze narodowościowej wsi na 1939 r. (tylko 720 Ukraińców). Statystyka wysiedleńcza w tym przypadku zapewne była błędna.

STAN ZABYTKÓW UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ

Wyniki monitoringu z 2021 roku.

CERKWISKO

Cerkiew stała na górze, nieopodal dworu i folwarku dworskiego. Krzyż stoi w miejscu, gdzie stała cerkiew

KAPLICZKA

Na górze cerkiewnej, około 25 m od cerkwiska.

CMENTARZ stary*

Po prawej stronie drogi z Birczy do Kużminy, widoczny z jezdni. Galeria zdjęć czeka na uzupełnienie.

CMENTARZ nowy

Po prawej stronie drogi z Birczy do Kużminy, na zboczu przed mostkiem, poza zabudową, 50 metrów od drogi, słąbo widoczny.