ХОЛОВИЧІ (pol. Chołowice) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie przemyskim. W 1939 r. liczyła 440 mieszkańców, w tym 420 Ukraińców, 10 Polaków, 10 Żydów [Kubijowycz, 55].

HISTORIA

Brak danych o deportacji mieszkańców Ukraińców do Ukraińskiej SRR w latach 1945–1946 i w 1947 roku.

KOMENTARZE

Obecny stan dawnego zespołu cerkiewne-cmentarnego, a także treści wpisane na polichromii wewnątrz świątyni pozwala określić całość jako oryginalny przykład zagospodarowania spuścizny bizantyjsko-ukraińskiej w Chołowicach. Brak całościowej koncepcji opartej o dobre wzorce skutkował, rzecz ujmując ostrożnie, niepotrzebnym wpisaniem w dawną strukturę przekazu współczesnego. Inwestor, parafia rzymskokatolicka w Krasiczynie reprezentowana przez ks. Stanisława Bartmińskiego, ingerował, jak sądził, w sposób przemyślany, jednak odniesienia na fragmencie polichromii do współczesnych wydarzeń politycznych odsunęły na religijny element ponadczasowy. Inwestor działała w sposób paradoksalny: niszczył/ratując lub ratował/niszcząc. Wynikiem są eksperymentalne rozwiązania; 1. cerkiew/kościół lub kościół/cerkiew, jak kto woli), 2. lapidarium nie będące cmentarzem/cmentarz będący lapidarium (jak kto woli). Jeśli przyjąć jako porównanie te miejsca, gdzie całość substancji bizantyjsko-ukraińskiej zniszczono lub te miejsca, gdzie zostały one w pełni zachowane, to być może przypadek w Chołowicach jest wzorowym przykładem niezdecydowania. Na całości uwidocznił się wpływ indywidualność proboszcza St. Bartmińskiego, człowieka traktującego metafizykę jako okazję do prezentacji swego światopoglądu politycznego, a przeszłość jako plastelinę współczesności.

Błędne określenie patrona świątyni jako „p.w. św. Michała” w: Saładiak 1993, 223.

Nie zachowała się dawna dzwonnica. Obecna stoi prawdopodobnie na jej miejscu.

 STAN ZABYTKÓW UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ

Wyniki monitoringów z lat 2006 i 2021.

CERKIEW

Pod wezwaniem Cuda św. Michała, zbudowana w 1897 roku, rozbudowana w 1935 roku, częściowo spalona w 1941 roku w czasie natarcia Wermachtu. W latach 80. XX wieku stan świątyni był następujący: „[…] pozostały mury porośnięte krzewami i drzewami oraz ruiny dzwonnicy-bramy” [Saładiak 1993, 223]. Odbudowana w latach 1989-1999 z inicjatywy księdza rzymskokatolickiego Stanisława Bartmińskiego z Krasiczyna. Powtórne konsekrowana – jako kościół Pojednania pod wezwaniem Ducha Świętego [napis upamiętniający w cerkwi, zob. galeria Wnętrze cerkwi]. Fotografie z 2021 r.

Wnętrze

Po odbudowie cerkwi w latach 1989-1999 na zamówienie inwestora, parafii rzymskokatolickiej w Krasiczynie, wykonana została polichromia. Jej część stanowi przykład zideologizowania przestrzeni sakralnej dla potrzeb przekazu świeckiego, w danym przypadku o charakterze ideologicznym i politycznym.  

LAPIDARIUM obok cerkwi
 Opis cmentarza z lat 80. XX wieku: „Założony w II połowie XIX w., powierzchnia 0,21 ha, z zachowanymi 7 nagrobkami (najstarszy z 1909 roku) i z mogiłami, teren zaniedbany, częściowo porośnięty, nieogrodzony [Saładiak 1993, 223]. Fotografie z 2006 r.

Lapidarium powstało ze zniszczonego cmentarza założonego przed wiekami przy cerkwi. Stało się to prawdopodobnie w latach 1989-1999 lub nieco później w wyniku nieprzemyślanej ingerencji ks. St. Bartmińskiego w dawny cmentarz. Sposób zagospodarowania i stan obecny terenu przy cerkwi wskazuje, że skrajna potrzeba niszczenia cmentarza nie zachodziła. Założenie lapidarium wskazuje zarazem, że nie zachodziło działanie umyślnie niszczycielskie.

Fotografie z 2021 roku. W wyniku monitoring stwierdzono, że zniszczone zostały oryginalne nagrobki na mogiłach małżeństwa Anny i Andrija Iwaszków i zastąpione płytą lastrikową pokrywającą obydwa miejsca pochówków.  Odtworzono oryginalne napisy cyrylickie w języku ukraińskim. Zasłonięty został częściowo blachą z napisem łacinką w języku polskim dawny napis oryginalny na podstawie krzyża Andrija Oszczypki.