ВИШОВАТКА (pol. Wyszowatka) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie jasielskim. W 1939 r. zamieszkiwało ją 255 osób, w tym 250 Ukraińców i 5 Żydów [Kubijowycz, 30].

HISTORIA
Greckokatolicki Szematyzm AAŁ na 1936 r. podaje nazwę wsi jako Wyszewatka [59]. Wzmiankowana w polskiej Wikipedii, ale bez danych historycznych sprzed akcji „Wisła”.

Pierwsza wzmianka z 1595 r., kiedy istniały tu: 1 dworzyszcze sołtysa i 1/2 dworzyszcza wołoskiego. Bez zmian w rejestrach z 1629, 1680 r. [Czajkowski, Studia…, 69].
„Aleksander Chlewicki, właściciel znacznych posiadłości w 2 poł. XVII w., sprzedał z prawem wykupu kapitule krakowskiej za 40 tysięcy florenów wsie: Myscowa Górną, Żydowskie, Świątkową, Radocinę, Wyszowadkę” [Pieradzka, Na szlakach…,70].
W latach 30. XX w. większość mieszkańców zmieniła wyznanie z greckokatolickiego na prawosławne. Przed wojną zbudowana została drewniana czasownia.
Wg Skorowidza Gmin Rzeczypospolitej Polskiej z 1931 r. powierzchnia wsi stanowiła 7, 56 km kw. [Czajkowski, Studia…, 165]. W 1900 r. liczyła 51 domów, 320 mieszkańców,, a w 1931 r. 38 domów i 225 mieszkańców [Ibidem, 171]. W XIX-XX w. mieszkańcy należeli do greckokatolickiej parafii w Grabie. W 1879 r. było ich 240, w 1890 – 305, w 192 r. – 210 [Czajkowski, Studia…, 178].
Dnia 29 maja 1947 r. oddział Wojska Polskiego deportował 11 ostatnich ukraińskich (ruskich) mieszkańców wsi na Ziemie Zachodnie Rzeczypospolitej Polskiej [Akcja „Wisła”, s. 1037].
Prawdopodobnie w latach 50. na miejscu wioski założono PGR, przejęty w latach 80. przez Igloopol. Istniał tu także zakładzie karny, rozwiązany pod koniec lat 70.
[cd. w opracowaniu]

ZABYTKI UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ

CERKWISKO
Nieoznaczone miejsce po drewnianej cerkwi prawosławnej (czasowni) zniszczonej w latach 1953-1954 przez utworzone na miejscu wsi Państwowe Gospodarstwo Rolne [Kryciński, Cerkwie drewniane…, 308]. Materiał został zużyty prawdopodobnie na potrzeby PGR-u. U Saładiaka wzmianka o miejscu po cerkwi prawosławnej, bez podania patrona świątyni [84]. Brak wzmianki w: W. Iwanusiw, Cerkwa w rujini (wydanie dotyczy wyłącznie świątyń greckokatolickiej eparchii przemyskiej).
Miejsce po cerkwi i cmentarzu greckokatolickim zupełnie zniszczone, w czasach PGR prawdopodobnie służyło jako plac manewrowy. Znajduje się w centrum obecnej osady popegeerowskiej, po prawej stronie drogi z Grabu, za żelaznym ogrodzeniem. Teren zaasfaltowany, trudno dokładnie ustalić położenie cerkwiska czy granice pomiędzy nim a resztkami cmentarza znajdującego się za cerkwiskiem. Miejscowi informatorzy nie byli zdolni do precyzyjnego określenia miejsca, gdzie stała cerkiew.

KAPLICZKA
Przy wjeździe do wsi od strony Grabu, po lewej stronie, 5 m od drogi. Apsydowa, zbudowana w 1926 r. przez Dańkę Bajsę, wys. 450 cm [Łopatkiewicz, Mała sakralna…, 399]. Obok po prawej stronie kamienny krzyż przydrożny.

KRZYŻE przydrożne

CMENTARZ
Miejsce zostało oznaczone przez autorów tablicy informacyjnej jako cmentarz to prawdopodobnie część wschodnia cmentarza prawosławnego założonego w latach 30. XX w. Reszta cmentarza zniszczona, ilość zniszczonych nagrobków nieznana, powierzchnia cmentarza – nieznana.


Dokumentacja fotograficzna ukraińskich zabytków wsi WYSZOWATKA na Łemkowszczyźnie została wykonana latem 2012 r. w ramach projektu „Dokumentowanie Łemkowszczyzny” finansowanego przez Zjednoczenie Łemków Kanady.
Фотографічна документація українскьих архітектурних памяток села ВИШОВАТКА на Лемківщині здійснено улітку 2012 р. у рамках проєкту „Документування Лемківщини”, що фінансується Обєднанням лемків Канади.

BIBLIOGRAFIA:
Paweł Smioleński, [reportaż] Jak wyjechać z Wyszowatki, „Gazeta Wyborcza” 2009, 6 sierpnia.