ВОЛЯ НИЖНЯ (pol. Wola Niżna) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie sanockim. W 1939 r. liczyła 610 mieszkańców, z pośród których 600 było narodowości ukraińskiej, 5 polskiej, 5 żydowskiej [Kubijowycz, 76].
HISTORIA
Wojsko Polskie deportowało w okresie 28 kwietnia – 7 maja 1947 r. 250 mieszkańców Woli Niżnej, obywateli polskich narodowości ukraińskiej. We wsi pozostało 256 osób uznanych za Polaków lub deklarujących narodowość polską [Akcja „Wisła” 2012, 1050].
DOKUMENTY
Fragment meldunku bojowego dowódcy 2. batalionu 32. pp., porucznika Mieczysława Michalskiego dla dowódcy pułku o mordzie na księdzu greckokatolickim Wołodymyrze Kostyszynie na plebanii w Woli Niżnej
[…] Grupa operacyjna pod dowództwem porucznika Michalskiego wyruszyła dnia 20 kwietnia 1946 r. z miejscowości Rymanów Zdrój o godzinie 22.00 w składzie 5 oficerów, 58 szeregowych i 2 szeregowych radiotelegrafistów jednym samochodem plus 4 wozy taborowe i dotarła do miejscowości Jaśliska o godzinie 24.00 dnia tego samego, to jest 20 kwietnia 1946 r. O godzinie 00.30 wyruszyła grupa operacyjna w kierunku na wieś Wisłok Wielki. We wsi Wola Niżna o godzinie 01.35 zatrzymano wóz z prowiantem świątecznym dla banderowców (jajka, bułki, kiełbasa i ciastka), w przybliżeniu zaprowiantowanie na 100 ludzi. We wsi Wola Niżna w trakcie rewizji u księdza przechwycono jedną kobietę i jednego woźnicę, który wiózł artykuły spożywcze dla banderowców. Ksiądz parafii wsi Wola Niżna tłumaczył się, że w jego domu banderowcy się nie znajdują, a jeżeli są, to on o tym nie wie. W trakcie przeszukiwania domu znaleziono jedną kobietę ([była] ukryta w łóżku w jednym z pokojów księdza, ubrana w całości i należąca do grupy „Bohuna”). Ta kobieta zbierała we wsi Wola Niżna produkty spożywcze dla banderowców. W trakcie przesłuchania księdza światło w mieszkaniu zgasło. W tym momencie ksiądz rzucił się na porucznika Michalskiego, usiłując odebrać mu automat. W tym samym momencie dowódca 6. kompanii strzeleckiej podporucznik Biskupski w obronie dowódcy batalionu użył broni, raniąc śmiertelnie księdza, który po krótkim czasie wyzionął ducha. Zgon stwierdził na miejscu porucznik Lebiediew, dowódca plutonu sanitarnego 2. batalionu. […]
Źródło: Meldunek bojowy nr 0172, Rymanów Zdrój, 22 kwietnia 1946 r.
Fragment sprawozdania sytuacyjnego referenta OUN Stepana Golasza „Mara” z nadrejonu „Beskid” o mordzie żołnierzy Wojska Polskiego na księdzu greckokatolickim w Woli Niżnej
[…] 21 kwietnia 1946 r. Polacy napadli na Wolę Niżną powiat Sanok, okrążyli plebanię, zamordowali miejscowego parocha, ks. Kostyszyna. […]
Źródło: „Wisti z terenu za czas wid 1.4 – 1.5.1946 r.”, w: „Litopys UPA”, t. 34: Łemkiwszczyna i Peremyszczyna. Polityczni zwity (Dokumenty), red. P.J. Poticzny, I. Łyko, Toronto-Lwiw 2002, s. 81. Tłumaczenie z języka ukraińskiego.
ZABYTKI UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Wyniki monitoringu z lata 2012 r.
CERKIEW
Parafialna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Mikołaja, x 1912 r.
Warto zwrócić uwagę na fragment napisu: foto nr 23.
Teren przy cerkwi
Środowisko antropogeniczne cerkwi w Woli Niżnej jest bogate i zróżnicowane. Oprócz najstarszego cmentarza, przycerkiewnego – patrz galeria Cmentarz I, znajdują się tu pozostałości muru i starodrzewu okalającego cerkiew: patrz fotografie nr 17-20 i 66-85, a także ruiny murowanej z kamienia kaplicy, być może z 1859 r. [Saładiak, 91]: patrz fotografie nr 56-65. W galerii Upamiętnienie oprócz tego prezentowany jest pomnik księdza greckokatolickiego z parafii w Woli Niżnej zamordowanego przez Wojsko Polskie w 1946 r.
KAPLICZKA
Kapliczka przydrożna, po lewej stronie drogi do Jaślisk.
CMENTARZ I – przycerkiewny
CMENTARZ II
Oddzielony niegdyś od cerkwi murkiem z kamienia rzecznego, dziś rowem; znajduje się około
25 metrów na południowy-zachód od świątyni. Wydaje się, że część nieistniejących nagrobków mogła zostać zniszczona ręką człowieka po 1947 r.
CMENTARZ III
Trzeci cmentarz w Woli Niżnej znajduje się w polu, po wschodniej stronie za cerkwią, w oddaleniu około 250 metrów. Brak dojazdu, otoczony od południa i zachodu pomai ornymi, od wschodu i północy skarpą potoku.
Upamiętnienie ks. W. Kostyszyna
Upamiętnienie, znajdujące się na miejscu faktycznego spoczynku ks. Kostyszyna, wzniesiono dzięki staraniom mieszkańców wsi deportowanych w 1947 r. Trzy ostatnie fotografie wykonano 25 lipca 2005 r.
Dokumentacja fotograficzna ukraińskich zabytków wsi WOLA NIŻNA na Łemkowszczyźnie została wykonana latem 2012 r. w ramach projektu „Dokumentowanie Łemkowszczyzny” finansowanego przez Zjednoczenie Łemków Kanady.
Фотографічна документація українскьих архітектурних памяток села ВОЛЯ НИЖНЯ на Лемківщині здійснено улітку 2012 р. у рамках проєкту „Документування Лемківщини”, що фінансується Обєднанням лемків Канади.