ТИЛИЧ (pol. Tylicz) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie Nowosądeckim. Według Wołodymyra Kubijowicza w 1939 r. zamieszkiwało ją 1810 osób. Z pośród nich 1220 było Ukraińcami, 470 Polakami, 120 Żydami [Kubijowicz, 54].

HISTORIA

WIEK XX
W 1928 r. istniała tu dwuklasowa szkoła z ukraińskim językiem nauczania, uczyło się w niej 111 dzieci.
Podczas akcji „Wisła” Wojsko Polskie deportowało z Tylicza w okresie 1 – 5 lipca 1947 r. 254 obywateli polskich narodowości ukraińskiej. Pozostało 317 mieszkańców tej kategorii [Misiło, 425], którzy prawdopodobnie wcześniej zmuszeni zostali do przeniesienia metryk do kościoła rzymskokatolickiego i zmiany swej przynależności obrządkowej.
[cd. w opracowaniu]
CIEKAWOSTKA:
przez wiele lat, począwszy od Zubryckiego, Szaraniewicza, Hruszewskiego i innych historyków rusko-ukraińskich, utrzymywało się twierdzenie, iż pierwsza wzmianka o Tyliczu na Łemkowszczyźnie pochodzi ze zabytku piśmiennictwa staroukraińskiego – Latopisu Halicko-Wołyńskiego z XIII w. (w istocie chodziło o rzekę Telicę (Tylicę)/Teliczkę koło Rawy Ruskiej). W kronice tej Tylicz wspomniany został pod datą 1262 r. W tym roku władca księstwa Halicko-Włodzimierskiego, król Daniel Halicki, spotkał się w Tyliczu z posłańcem księcia Wasylka.
Błędne lub narodowo koniunkturalne przeniesienie Tylicza spod Rawy na późniejszą Łemkowszczyznę miało skutkować wykazaniu tego, iż właśnie do Tylicza sięgała w XIII w. Ruś-Ukraina lub że okolica ta przynajmniej znajdowała się w orbicie wpływów państwowości staroukraińskiej.

TEKSTY
Tylicz w SGKP
Tylicz, miasteczko, w pow. nowasądeckim, śród gór, 6 klm. na wschód od wsi i zakładu kąpielowego w Krynicy. Zajmuje nieco rozszerzona dolinę trzech potoków: Mochnaczki, płynącej z płn., Złuhy ze wsch. i Muszynki z płd.-wschodu. Potoki te połączywsey się na obszarze T. w większy strumień, uchodzą do pot. Krynicy pod nazwą Muszynki. Wznies. kotliny, która zajmuje mko, wynosi 575 m. npm. Dokoła jednak sterczą szczyty: na płn. Czerteż (866 m.) i Dilec (794 mt.), na wsch. Polanka (728 m.), na płd. Wysokie Berestie (895 m.) i Kamienny horb (827 m.), na zach. ku Krynicy mniejsze, sięgające 654 do 771 t. Przez to drewniane miasteczko prowadzi gościniec dolinami potoków z Krynicy na Węgry. W r. 1880 było 248 dm. i 1392 mk. (703 męż., 689 kob.), co do wyznania 997 gr.-kat., 264 rz.-kat. i 131 żyd. T. ma. parafie rzymsko i grecko ketol, szkolę ludową i kasę pożycz. gm. z kapit. 2235 złr. Obszar więk. pos. (funduszu religij.) ma 130 roli, 31 łąk, 30 past., 873 lasu, 83 nieuż. i 692 mr. parcel budowl.; pos. mn. 1974 roli, 469 łąk i ogr., 449 past i nieuż. i 299 mr. lasu. Gleba zimna, owsiana, kamienista, lasy świerkowe. Odbywa się tu 6 jarmarków rocznie, na które przybywa ludność okoliczna a także ze Spiżu. Miasteczko i parafie założył w r. 1612 bisk. krak. Piotr Tylicki. Kościół drewniany chyli się ku upadkowi. Par. rz.-kat. obejmuje samo miasteczko. Par. gr.-kat., z drewnianą cerkwią, obejmuje wieś Muszynkę. Należy do dekanatu muszyńskiego. T. graniczy na płn. z Mochnaczką na wsch. i płd. dotyka granicy węgierskiej, na płd.-wschód z Muszynka, na zachód z Krynicą [SGKP, t. XII,700 – podał S. Gal].

STAN ZABYTKÓW UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Dokumentacja fotograficzna wykonana 24 czerwca 2011 r.

CERKIEW
Świątynia drewniana pod wezwaniem ss. Kosmy i Damiana, zbudowana w 1743 r.
Na tym samym miejscu wcześniej stała cerkiew wzniesiona być może na przełomie XVI-XVII w. Za parochowania greckokatolickiego ks. Tymoteja Krynickiego w 1682 r. cerkiew tylicka rozporządzeniem rzymskokatolickiego biskupa krakowskiego Jana Małachowskiego została najpierw zamknięta, następnie 28 lutego 1686 r. rozebrana. Materiał przeniesiono do Muszyny i użyto do budowy kościoła rzymskokatolickiego.