Krasna | APOKRYF RUSKI

КРАСНА (pol. Krasna) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie krośnieńskim. W 1939 r. liczyła 1570 mieszkańców, w tym 1440 Ukraińców, 130 Polaków, część z nich mogła być ukraińskojęzyczna [Kubijowycz, 110].

HISTORIA
Wygnanie ludności ukraińskiej w ramach akcji „Wisła” w 1947 r. nie miało miejsca [Misiło 2013, 1038] – po fali rabunków i mordów została zmuszona do ucieczki na Ukrainę sowiecką w 1945 r.

DOKUMENTY

1945 kwiecień 12, Krosno – Fragment meldunku starosty powiatowego w Krośnie Tebicha o napadzie na mieszkańców wsi Krasna
W nocy z dnia 7 na 8 br. banda złożona z około 25 osób, uzbrojona i ubrana częściowo w mundury Wojska Polskiego, dokonała napadu rabunkowego na 6 rodzin ruskich w gromadzie czysto ruskiej Krasna powiat Krosno. Po zrabowaniu 4 koni i ruchomości, jak maszyn do szycia, garderoby i temu podobnych odjechali w kierunku Woli Jasienickiej, powiat Brzozów, Dochodzenie w toku. […]
Oryginał, rękopis. APRZ, UWRz, sygn. 302, k. 45.

1945 październik 9, Krosno – Zawiadomienie starosty krośnieńskiego dla Wydziału Społeczno-Politycznego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie o mordzie na ludności ukraińskiej w Krasnej
Dnia 6.10. br. dokonano na terenie gromady Krasna morderstwa na osobie Aleksandra Jabłonkowskiego, lat 88, narodowości ruskiej. Zwłoki zostały przez mordercę ukryte. W tym samym dniu zniknęli bez śladu Magda Szczotowska i mąż jej Józef Szczotowski, rolnicy z Krasnej. Zachodzi podejrzenie, że i na nich dokonano morderstwa, a zwłoki ukryto.
Nadmieniam, że po przesiedleniu Ukraińców gromady ruskiej Krasna pozostało jedynie kilka osób spośród Rusinów, a to: Aleksander Jabłonkowski, Anna Rusenko (rodzina mieszana polsko-ruska) i rodzina Szczotowskich (rodzina mieszana polsko-ruska). Józef Szczotowski był Polakiem, natomiast jego żona Magda Szczotowska po ojcu była Rusinką, matka jej Polka. Tła morderstw nie zdołano dotychczas ustalić.
Oryginał, maszynopis. APRz, UWRz, sygn. 304, k. 167.

WSPOMNIENIA

Fragment relacji P. Kupeć o mordzie na Ukraińcach w Krasnej

[…] We wsi nastąpiło straszne mordowanie, ludzie w strachu uciekali na Ukrainę. Mój brak powiedział, że nie porzuci wsi rodzinnej nawet jeśli wszyscy wyjadą. Zgodził się wyjechać, gdy Polacy zamordowali w domu rodzinnym Julka z Potoku. W tym czasie cała wieś zapisała się do wyjazdu. Pozostało tylko kilka osób: Kozaczka, Pawło Mazur, Leszko z Myckówki i Magda z Jazu, która z mężem wróciła ze stacji. Wszystkie te osoby zostały utopione, Kozaczka zastrzelona. […]

Źródło: M. Kupeć, s. Krasna, w: Deportaciji…, t. 3: Spohady, Lwiw 2002, s. 346.

Materiały ks. W. Piętowskiego
W lipcu 1945 r. partyzantka z polskiej wsi Jasienica napadła na Juliana Zamojskiego na przysiółku „Na Zakopanem”. Ofiarą miało paść 5 Ukraińców, ich majątek zrabowano.
Po żniwach przez bandy 1945 r. została zastrzelona prowadząca miejscowy sklep Ukrainka o nazwisku Kozak, 2 mężczyzn Jabłońskich oraz 2 osoby z małżeństwa mieszanego Szczytowskich. Łącznie w Krasnej zginęło 10 Ukraińców.
W. Piętowski, Stosunki polsko-ukraińskie po wybuchu II wojny światowej
Zarys, Czarna koło Łańcuta 1988, s. 218–219.

KOMENTARZE

BIBLIOGRAFIA

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Wyniki monitoringu w latach 2013-2016.

CERKWISKO

Miejsce po cerkwi drewnianej, poprzedniczce murowanej z 1914 r., zob. niżej.

CERKIEW

Pod wezwaniem Archanioła Michała, z 1914 r. [Szematyzm 1936, 82]. Wyniki monitoringu z 2015 r.

ZABUDOWA HISTORYCZNA

Pierwsze zdjęcia to przedwojenne domy ukraińskich mieszkańców, następnie plebania greckokatolicka (stoi naprzeciw cerkwi, po drugiej stronie drogi) oraz dom ludowy (po prawej stronie od cerkwi). Nie wydaje się, aby to było historyczne centrum wsi, ponieważ budowle te zostały wzniesione na początku XX w.