ЯВІРНИК (pol. Jawornik) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie sanockim. W 1939 r. liczyła 600 mieszkańców: 595 Ukraińców, 5 Żydów [Kubijowycz, 74].

DOKUMENTY

Fragment meldunku Posterunku MO w Szczawnem o mordzie na nieznanym Ukraińcu z Jawornika

Dnia 19 października 1945 r. Iwan Fenio z Kulasznego powracał parokonną furmanką z Sanoka do Kulasznego po oddaniu kontyngentu kapusty i na drodze w Tarnawie powiat Lesko 2 nieznanych osobników zabrało mu wóz z końmi do lasu w Porażu, na którym jechał też Wasyl Horbis, Jan Wernejowski ze Szczawnego i nieznany osobnik z Jawornika. W lesie w Porażu furman Fenio, Horbis i Wernejowski zeskoczyli z wozu i zbiegli, pozostawiając konie i wóz, zaś nieznany osobnik z Jawornika pozostał w lesie, gdzie został zatrzymany przez jednego ze sprawców. Jak zauważyli z dala Fenio, Horbis i Wernejowski, ów osobnik został prawdopodobnie przez jednego ze sprawców zastrzelony, albowiem usłyszeli strzał i widzieli, jak padł na ziemię, jęcząc.

Źródło: APRz Oddz. Sanok, Starostwo Powiatowe Sanockie 13, 28 X 1945 r., k. 211.

Fragment sprawozdania sytuacyjnego referenta OUN Stepana Golasza „Mara” z nadrejonu „Beskid” o śmiertelnej ranie zadanej przez żołnierzy Wojska Polskiego  Ukraińcowi w Jawornik

            […]  12 września 1946 r. WP z Komańczy w liczbie 60 wojaków przeprowadziło obławę na wieś Jawornik. Spalili przy tym dwa domy, ranili jednego chłopca, który zmarł […]. […] 

Źródło: Wisti z terenu za czas wid 1.9 – 1.10.1946 r., w: „Litopys UPA”, t. 34: Łemkiwszczyna i Peremyszczyna. Polityczni zwity (Dokumenty), red. P.J. Poticzny, I. Łyko, Toronto-Lwiw 2002, s. 113. Tłumaczenie z języka ukraińskiego.

WSPOMNIENIA

Fragment wspomnień Tekli Małej o mordzie na Ukraińcu Mykołaju Pałyńskim w Jaworniku dokonanym przez żołnierzy Wojska Polskiego

[…] Mój brat rodzony miał na imię Mykołaj, był młodszy. U nas ciągle chodziło wojsko. Ludzie uciekali. Raz [wojskowi] znowu rano idą. […] [Potem] brat poszedł do mojego domu i powiedział mężowi, aby poszedł po łachy, bo wojsko je zabierze, a schowane były pod gałęziami. A koło nich uciekał jeden z Przybyszowa. Jak ich zobaczył, powiedział, aby uciekali, bo wojsko. I wojsko zaraz nadleciało. Brat zrzucił plecak, który zarobił w Niemczech i zaczął uciekać. I znowu jeden żołnierz zaczął lecieć za nim i strzelać. Łapał go tak z kilometr. Brat dobiegł do jodły, a ten go dogonił i mówi: „K… twoja mać, bandero!”. I dał mu trzy kule, zabrał wszystko z plecaka. […]

Źródło: Spohad Tekli Małoji (diwocze prizwyszcze Pałyńśka) narodżenoji 1912 roku w Jawirnyku, w: 1947 Propamiatna Knyha, pod red. B. Huka, Warszawa 1997, s. 551.

HISTORIA

Po deportacji części mieszkańców Ukraińców do Ukraińskiej SRR w latach 1945–1946 Wojsko Polskie w 1947 r. w ramach deportacji o kryptonimie „Wisła” wygnało ze wsi na tzw. Ziemie Odzyskane 421 obywateli RP narodowości ukraińskiej [Akcja „Wisła” 2013, 1049].

KOMENTARZE

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ

Wyniki monitoringu z [galerie w uzupełnieniu].

CERKIEW

no images were found

KAPLICZKI

no images were found

KRZYŻE

no images were found

CMENTARZ

no images were found

ZABUDOWA

no images were found

BIBLIOGRAFIA