БОРТНЕ (pol. Bartne) – wieś ukraińska w powiecie gorlickim. W 1939 r. liczyła 1010 mieszkańców, w tym 1000 Ukraińców i 10 Żydów [Kubijowycz, 24].

HISTORIA
Dnia 28 maja 1945 r. Wojsko Polskie deportowało z Bartnego 467 osób narodowości ukraińskiej; we wsi pozostało 15 osób narodowości ukraińskiej lub mieszanej oraz 3 Polaków [Misiło 2013, 1030].

DOKUMENTY
1956 październik 9, Wrocław – Zawiadomienie Wydziału do Spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu dla Urzędu do Spraw Wyznań w Warszawie o zachęcaniu przez księdza prawosławnego Jana Lewiarza Ukraińców wygnanych z Łemkowszczyzny do powrotu
Poufne
Ksiądz Lewiarz Jan – proboszcz prawosławnej parafii w Zimnej Wodzie powiat Lubiń Legnicki w ostatnim okresie czasu utwierdza Łemków w przekonaniu, że Ziemie Odzyskane stanowią ich czasowe miejsce pobytu. W miesiącu wrześniu zorganizował nielegalną zbiórkę pieniędzy wśród wyznawców prawosławnych na remont cerkwi w miejscowości] Bartne, województwo rzeszowskie. Konieczność tej zbiórki wyjaśniał ludziom tym, że gdy powrócą na swoje gospodarstwa, to muszą posiadać cerkiew nadającą się do odprawiania nabożeństw.

Witold Skórczyński
Kierownik Wydziału
do Spraw Wyznań
Adnotacja odręczna ołówkiem:
Wrocław. Niech zaproszą ks. Lewiarza na rozmowę i wyjaśnią mu niewłaściwość jego postępowania.
Oryginał, maszynopis. AAN, Wydział ds. Wyznań spis 24, sygn. 21, k.1.

1956 listopad 16, [Sękowa?] – Wykonany prawdopodobnie przez MO w Sękowej odpis anonimu przesłanego przez nieznaną ofiarę deportacji z Łemkowszczyzny proboszczowi rzymskokatolickiemu w Małastowie ks. Franciszkowi Bednarzowi
Legnica, 29 X 1956 r.

Przewielebny księże Szowinisto
Pozwolę sobie zwrócić Waszeci uwagę co do rozmiarów Waszych kroków katolickiego nacjonalizmu na łemkowskiej ziemi. Jeśli jesteś pasterzem polskich jagniąt z katolickiego stada, to wara ci od łemkowskiego, prawnie tam zamieszkującego i bronionego przez wszystko, co jest tam ojczyste. Uważaj waść, żebyś nie nadużywał cierpliwości prawowitego właściciela tamtejszych ziem, na których żerujesz (oczywiście do czasu) i żebyś nie popadł ofiarą podkarpackiego wilka wraz ze swym stadem. Niech ksiądz przestanie bawić się w agitatora Rzymu wśród prawosławnego łemkowskiego narodu, bo możesz marnie na tym wylądować. Zapewniam cię, że to jest utopia żyć nadzieją, że stado twoje powiększą owieczki łemkowskiej. Na koniec życzę ci, abyś cało stamtąd wyszedł.

Zgodność odpisu z oryginałem stwierdza się dnia 16/XI 1956 r.
Kierownik Referatu:
Wł. Rożnowski
Referendarz
Odpis, maszynopis. AAN, Urząd ds. Wyznań 24, sygn. 21, k. 4.

1956 listopad 12, Sękowa – Zawiadomienie posterunku MO w Sękowej przez proboszcza rzymskokatolickiego w Małastowie ks. Franciszka Bednarza o anonimowym liście otrzymanym w związku z jego działalnością na Łemkowszczyźnie
W załączeniu przesyłam znamienny list, jaki w ostatnich dniach otrzymałem z Zachodu, najprawdopodobniej od ks. prawosławnego Jana Lewiarza (takie jest przekonanie), który dawniej pracował w Bartnem, a obecnie mieszka na Zachodzie: Zimna Woda powiat Lubiń Legnicki województwo Wrocław – gmina i posterunek MO Zimna Woda.
Z początkiem sierpnia b.r. wyżej wymieniony ks. prawosławny przyjechał z Zachodu z dużą grupką wysiedleńców Łemków z Bartnego i urządził tu swoje nabożeństwo prawosławne, w którym wzięli udział z nie świadomości moi parafianie. Pouczyłem ich później, że katolikom nie wolno brać udziału w nabożeństwach innowierców. Załączony list jest odpowiedzią na to moje pouczenie parafian. Wypowiedzi i pogróżki w tym liście zawarte wykazują najlepiej nastroje i nastawienie Łemków zarówno wysiedlonych, jak zapewne pozostałych do zagadnienia Łemkowszczyzny i naszych polskich tu osiedleńców. Pogróżki te są niebezpieczne nie tylko dla mnie osobiście, ale i dla całej ludności polskiej tu mieszkającej, jak również dla polskiej Racji Stanu i praworządności w państwie. List ten przesyłam jako dowód do wyciągnięcia odpowiednich wniosków w porozumieniu z władzami powiatowymi, wojewódzkimi, a nawet najwyższymi.

Ks. Bednarz Franciszek, proboszcz
Posterunek MO w Sękowej – dnia 12 XI 1956 – L.dz.637/56
Zgodność odpisu z oryginałem stwierdza się dnia 16/XI 1956 r.
Kierownik Referatu:
Wł. Rożnowski
referendarz
Odpis, maszynopis. AAN, Urząd ds. Wyznań spis 24, sygn. 21, k. 5.

1956 listopad 14, Gorlice – Odpowiedź Komendy Powiatowej MO w Gorlicach dla proboszcza rzymskokatolickiego w Małastowie ks. Franciszka Bednarza w sprawie otrzymanego przez niego anonimu
W odpowiedzi na list księdza proboszcza z dnia 10 XI 1956 r. Komenda Powiatowa MO w Gorlicach serdecznie dziękuje za przesłanie powyższego sygnału i równocześnie wyjaśnia:
W dniu otrzymania tego listu skonsultowałem się z Przewodniczącym Powiatowej Rady Narodowej w Gorlicach oraz innymi kompetentnymi czynnikami w celu rozpatrzenia słusznych przestróg księdza Proboszcza.
Jak uzgodniono, to list zawierający pogróżki, nosi znamiona prowokacji i stanowi groźny sygnał dla dalszych praktyk religii katolickiej na terenach podgórskich.
Biorąc powyższe pod uwagę, czynniki powiatowe czuwać będą nad osobą księdza Proboszcza, nad wszystkimi wiernymi Kościoła Katolickiego, jak również nad zamieszkałymi w tej parafii obywatelami innego wyznania, co zapewniamy z całą sumiennością.
Równocześnie prosimy, by ksiądz Proboszcz listu z pogróżkami nie ogłaszał na ambonie ze względu na wywołanie pewnych antagonizmów narodowościowych.
Przeciwnie, prosimy, by ksiądz Proboszcz ugruntował wśród wiernych katolickich prawo własności każdego z nich, jakie otrzymali prawnie od Państwa Ludowego, tak by każdy zasiedlony czuł się prawowitym właścicielem i gospodarzem na przydzielonej mu ziemi.
Serdecznie pozdrawiam ks. Proboszcza i proszę w każdej przykrości zwracać się do nas.
[nieczytelny podpis odręczny]
Odpis, maszynopis. AAN, Wydział ds. Wyznań spis 24, sygn. 21, k. 7.

1956 listopad 22, Zimna Woda – Wyjaśnienie ks. Jana Lewiarza dla Urzędu do Spraw Wyznań w Warszawie o okolicznościach odłożenia wyjazdu do wsi Bartne
Adnotacja odręczna ołówkiem:
Nawiązują do rozmowy przeprowadzonej na odprawie w dniu 21 XI 1956 r. z towarzyszem Kapalskim Urząd przesyła pismo do wiadomości i ewentualnego wykorzystani, 29 XI 1956 r.

Do Urzędu Wyznaniowego
w Warszawie

Donoszę uprzejmie, że na dzień 14 XI br. otrzymałem z Metropolii delegację do Bartnego powiat Gorlice. Nie skorzystałem z tej delegacji z następujących powodów:
Jak wiadomo, wielu Łemków składa podanie do Władz o powrót na swoje ziemie. Jak tylko ludność dowiedziała się, że będzie nabożeństwo w Bartnem, z ramienia Ukraińskiego Komitetu potworzyły się delegacje do tamtejszych powiatów, i wszyscy razem mieli się zejść w Bartnem właśnie na dzień 14 XI br. Nawet z mojej parafii, gdzie dotychczas wpłynęło tylko 2 podania o powrót, ludność chciała masowo jechać aż do Bartnego na nabożeństwo. W ostatniej chwili położyłem się do łóżka i nie pojechałem w ogóle. Uważam, że było to zło konieczne i tak postąpiłem, jak nakazywało mi obywatelskie sumienie. Nie nadużyję zaufania Władz.
W Bajorach już remontują świątynię. Jedna tylko wieś czysto grecko-katolicka Tętnica złożyła na remont 3 tysiące złotych. Otrzymuję liczne listy z powiatów Kętrzyn i Reszel. Bardzo proszą o przyjazd przed świętami, ażeby odbyli masową spowiedź. Bardzo dobrze odnosi się ludność z okolic Reszla (była parafia Radymno i inne).
Pan Skórczyński zmieniał swoje postępowanie wobec mnie, a nawet chce mi dopomóc.
Ostatnio ks. Dziubyna Stefan, proboszcz były grecko-katolicki w Nowej Wsi koło Grybowa, objeżdża byłych swoich parafian, a w niedzielę 18 XI miał dawać ślub greko-katolikom w ich obrządku w Modle, parafia Gromadka. O tem zgłosiłem Panu Skórczyńskiemu.
Gdybym był na coś potrzebny w terenie, uprzejmie proszę dać mi wiadomość przez Pana Skórczyńskiego.
Zimna Woda, 22 XI 1956 r. Ksiądz Lewiarz Jan

Oryginał, rękopis. AAN, Wydział ds. Wyznań spis 24, sygn. 21, k.2–3.

Bartnianie w kręgu UB
W 1951 r. Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego w Lubiniu i Trzebnicy w woj. wrocławskim objęły rozpracowaniem obiektowym, następujących dawnych mieszkańców wsi deportowanych tam wcześniej w ramach antyukraińskiej akcji „Wisła” w 1947 r:
Bodak Teodor – s. Antoniego i Julii Chudziak (?), ur. 16 III 1908 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Zimnej Wodzie powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Bawolak Bazyli – ur. w 1921 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Chomiak Aleksander – s. Andrzeja i Marii, ur. 28 V 1897 r., Czarna powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Gawronach powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Dokla Teodor – s. Grzegorza i Anastazji Chwatyk, ur. 3 III 1899 r., Bartne powiat Gorlice; w 1951 r. objęty rozpracowaniem obiektowym kryptonim „Wschód” przez PUBP w Trzebnicy.
Dziamba Stefan – s. Stefana i Marii, ur. 9 I 1895 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Horbal Aleksy – s. Pawła i Melanii Horbal, ur. 12 X 1903 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Horbal Stefan – s. Jana i Zofii, ur. 5 XIII 1899 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Bukownej powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Horbal Stefan – ur. 1927 r., Bartne powiat Gorlice; w 1947 r. deportowany na teren powiatu Lubiń; w 1951 r. objęty rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29” PUBP w Lubiniu.
Horbal Wasyl – ur. w 1928 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Kuziak Paweł – ur. 1923 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Kwoczka Wasyl – ur. w 1922 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Madzik Jan – s. Daniela i Anny, ur. 10 XII 1893 r., Bartne powiat Gorlice; w 1947 r. uwięziony w Jaworznie, potem zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29” PUBP w Lubiniu.
Madzik Maciej – ur. w 1925 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Madzik Teodor – s. Szymona i Pelagii Cap, ur. 19 IX 1900 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Reszetar Dymitr – s. Jerzego i Teodory, ur. Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Ożyński Piotr – ur. w 1922 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Paszko Jan – s. Wasyla i Ewy Puchyr, ur. 3 II 1913 r., Bartne powiat Gorlice; w 1947 r. uwięziony w Jaworznie, zam. w Bukownej powiat Lubin; w 1951 r. objęty rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29” PUBP w Lubiniu.
Podbereźniak Kuźma – s. Andrzeja i Alicji Feleńczak, ur. 9 XI 1899, Bartne powiat Gorlice; w 1947 r. uwięziony w Jaworznie, zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29” PUBP w Lubiniu.
Staranka Jan – ur. w 1924 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Staranka Tymoteusz – s. Stefana i Zofii, ur. w 1901 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Szkurat Jan – ur. 1923 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Warian Pelagia – c. Pawła i Marii Sterlakiewicz, ur. 15 I 1907 r., Bartne powiat Gorlice; w 1951 r. objęta rozpracowaniem obiektowym kryptonim „Wschód” przez PUBP w Trzebnicy.
Warian Seman – s. Jana i Oryny Madzik, ur. 17 II 1915 r., Bartne powiat Gorlice; w 1951 r. objęty rozpracowaniem obiektowym kryptonim „Wschód” przez PUBP w Trzebnicy.
Worobel Bazyli – ur. 27 X 1912 r., Bartne powiat Gorlice; po akcji „Wisła” zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.
Worobel Mikołaj – ur. 1923 r., Bartne powiat Gorlice; w 1947 r. uwięziony w Jaworznie, zam. w Liścu powiat Lubin; w 1951 r. objęty przez PUBP w Lubiniu rozpracowaniem obiektowym kryptonim „S–29”.

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Wyniki monitoringu z czerwca 2016 r.

CERKIEW I
Cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Kosmy i Damiana, z 1842 r. [Szematyzm 1936, 13].