СКЕРБЕШІВ, СКРЕБЕШІВ (pol. Skierbieszów) – dawna wieś ukraińska w powiecie zamojskim. Pod koniec XIX w. zamieszkiwało ją 206 prawosławnych, 1004 rzymskich katolików, 56 Żydów [Niedźwiedź 2003, 458].

HISTORIA

Po carskim ukazie tolerancyjnym z 1905 r. Kościół narzucił wyznanie rzymskokatolickie części dawnych wiernych Cerkwi ruskiej/grecko-unickiej (sprzed 1875 r.). Ilości i nazwisk tych ludzi do dziś nikt nie podał. Ulegali oni latynizacji i polonizacji we wszystkich sferach życia, przerwana została ciągłość cywilizacyjna,  dawne kulturowe oblicze uległo zniszczeniu.

W spisie ludności z 1921 r. jako Ukraińcy określiło się 20 mieszkańców [Niedźwiedź 2003, 458].

KOMENTARZE

Brak wzmianki o cmentarzu w: Saładiak 1993, 312–313.

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ

Skierbieszów to wieś o bizantyjsko-ruskim/ukraińskim rodowodzie. Ucisk polityczny państw i organizacji wyznaniowych uważających osoby wyznania greckounickiego lub prawosławnego lub Rusinów/Ukraińców za ludność wrogą wpłynął na dzisiejszy stan ukraińskiej kultury materialnej. Należą do niej:

1. miejsce po cerkwi drewnianej (miejsce do odnalezienia),
2. cmentarz zmarłych wyznania greckounickiego lub prawosławnego.

Wyniki monitoringu z 2020 r.

CERKIEW

Pierwsza wzmianka o parafialnej cerkwi skierbieszowskiej z 1430 r. W 1871 r. wierni wznieśli ostatnią świątynię drewnianą, która została zniszczona w nieznanych okolicznościach w okresie międzywojennym [Słobodian 2005, 379].

CMENTARZ

Na cmentarzu zachowało się tylko kilka nagrobków w stylu sepulklarnym prawosławia rosyjskiego. Nie ma napisów w języku ukraińskim. Ukraińcy wobec upodrzędnienia narodowego ze strony Imperium Rosyjskiego, a potem Rzeczpospolitej Polskiej nie zdołali w XIX i XX wieku utworzyć na Chełmszczyźnie własnych organizacji gwarantujących m.in. wpływ na pisownię w sferze publicznej. Ich nazwiska rosyjska cerkiew prawosławna i kościół rzymskokatolicki zapisywały rosyjską cyrylicą i polską łacinką.

Odczytane nazwiska cyrylickie w pisowni rosyjskiej, które tu podano w wersji ukraińskiej i polskiej: Домбровський / Dąbrowski, Тимчук / Tymczuk. Nazwiska ukraińskie w pisowni polskiej, m.in.: Neścior. Należą one do potomków dawnych mieszkańców wsi wyznania greckounickiego lub prawosławnego.

Tu pochowany został Józef Śmiech „Ciąg”, podporucznik Armii Krajowej, dowódca oddziału, który zamordował 14 Ukraińców we wsi Mołodiatycze w nocy z 27 na 28 października 1943 r.; w nocy z 28 na 29 tego samego miesiąca jego podwładni zamordowali w Grabowcu księdza prawosławnego z żoną, sołtysa i kilku innych Ukraińców [Zajączkowski 2015, 275].

Pomnik Józefa Śmiecha „Ciąga”

BIBLIOGRAFIA

Danuta Kawałko, Cmentarze województwa zamojskiego, Zamość 1994.

Józef Niedźwiedź, Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość 2003.

Andrzej Saładziak [opr.], Pamiątki i zabytki kultury ukraińskiej w Polsce, Warszawa 1993.

Wasyl Słobodian, Cerkwy Chołmśkoji jeparchiji, Lwiw 2005.

Mariusz Zajączkowski, Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939–1944, Lublin-Warszawa 2015.