ПРИГОРІЛЕ (pol. Prehoryłe) – do 1945 r. wieś ukraińska w powiecie hrubieszowskim. W 1943 r. zamieszkiwało ją 483 Ukraińców, 620 Polaków i 12 Niemców [APL, GDL, zespół 498, sygn. 139, k. 355].
HISTORIA
Po carskim ukazie tolerancyjnym z 1905 roku części dawnych wiernych Cerkwi ruskiej (sprzed 1875 roku) Kościół narzucił wyznanie rzymskokatolickie (ilości i nazwisk tych ludzi kościół i państwo do dziś nie podały). Ulegali oni latynizacji i polonizacji we wszystkich sferach życia, przerwana została ciągłość cywilizacyjna, dawne kulturowe oblicze uległo zniszczeniu.
W 1919 roku rząd Rzeczpospolitej Polskiej i łacińska diecezja lubelska na drodze przemocy administracyjnej pozbawili prawosławnych wiernych cerkwi: została zamknięta.
Ukraińskie ofiary Rzeczpospolitej Polskiej
1 вересня 1943 р. група польського підпілля вбила: Кравчук Мирон, 53 р. – солтис, батько Кравчука Сергія; Кравчук Сергій, 31 р. – проф. невід., син Кравчука Мирона.
4 січня 1944 р. викрадено до лісу та вбито українця: Луй Іван, 29 р. – селянин.
8 березня 1944 р. 100-особовий відділ (мабуть, БХ під командуванням Станіслава Басая («Рися»)) убив не менше 20 українців. Їхніх прізвищ установити не вдалося. [Ukrajinśki żertwy Chołmszczyny… 2021, 326]
Parafia wschodnia
W okresie Generalnego Gubernatorstwa we wsi działała parafia Autokefalicznej Cerkwi Prawosławnej odwołującej się do tradycji ukraińskiego prawosławia kijowskiego. Zbudowana została nowa cerkiew [Słobodian 2005, 341–342], jednak miejscowe prawosławie zostało ostatecznie zniszczone po ponownym objęciu Chełmszczyzny przez administrację RP i Kościoła po lipcu 1944 roku. Prawdopodobnie część prawosławnych, aby uniknąć wygnania, zmieniła wyznanie w II połowie 1944 r. Kościół nie uznawał jednak rzymskich katolików-Ukraińców, więc zmuszeni zostali także do utraty swej ukraińskiej tożsamości narodowej. Te fakty są przez władze kościelne i państwowe ukrywane.
KOMENTARZE
DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Prehoryłe to wieś o bizantyjsko-ruskim/ukraińskim rodowodzie. Ucisk polityczny państw lub formacji społeczno-kulturalnych uważających osoby wyznania prawosławnego lub Rusinów/Ukraińców za ludność wrogą wpłynął na dzisiejszy stan ukraińskiej kultury materialnej. Należą do niej:
- miejsce po cerkwi drewnianej wzmiankowanej w 1632 r. [Słobodian 2005, 341];
- cmentarz zmarłych wyznania greckounickiego.
CERKIEW
Ostatnią świątynia drewniana została zbudowana w 1943 r. Została zniszczona przez partyzantów z BCH 8 marca 1944 [Słobodian 2005, 342].
CMENTARZ
Wyniki monitoringu z 2020 r.
BIBLIOGRAFIA
Wasyl Słobodian, Cerkwy Chołmśkoji jeparchiji, Lwiw 2005.
Ukrajinśki żertwy Chołmszczyny i piwdennoho Pidlaszszia u 1939-1944 rr. (Lubłynśkyj dystrykt Generalnoji Buberniji), opr. Ihor Hałahida, Myrosław Iwanyk, Lwiw 2021.