ПАНЬКІВ (pol. Pańków) – do 1945 r. wieś ukraińska w powiecie tomaszowskim. W 1943 r. wieś zamieszkiwało 427 Ukraińców, 166 Polaków [APL, zespół 498, sygn. 139, k. 977].

HISTORIA

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Wyniki monitoringu z 2010 r.

CERKWISKO
Pierwsza wzmianka o drewnianej cerkwi pańkowskiej pochodzi wg J. Niedźwiedzia z 1679 r., była wówczas świątynią filialną unickiej parafii w Tarnawatce. W latach 1875-1938 w Pańkowie istniała parafia prawosławna. Cerkiew miejscowa została zniszczona 22 czerwca 1938 r. w ramach rządowo-narodowej strategii II Rzeczypospolitej obejmującej polonizacje Kresów Wschodnich m.in. poprzez wojskowo-policyjną akcję katolicyzacji prawosławnej ludności ukraińskiej na Chełmszczyźnie.
Cerkiew stała w centrum wsi, po prawej stronie drogi wiejskiej. Aby dziś odnaleźć to miejsce, należy za remizą po prawej stronie drogi skręcić w prawo. Mniej więcej w miejscu cerkwi wg informacji starego mieszkańca Pańkowa o nazwisku Gramatyka stoi obecnie budynek szkolny.
Wykorzystano informacje własne z pobytu w Pańkowie w lipcu 2010 r. oraz publikację: J. Niedźwiedź, Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość 2004
Fotografie z sierpnia 2010 r.

CMENTARZ
Znajduje się tuż za zachodnim krańcem wsi, przy drodze polnej, pod lasem. Prawdopodobnie założony został jeszcze jako unicki przed 1875 r., kiedy stał się cmentarzem prawosławnym. Zachowało się na nim ok. 30 nagrobków, niekiedy przewróconych. Oprócz jednej inskrypcji polskojęzycznej wszystkie inne pisane są rosyjską cyrylicą. Wyznaniowo wschodnia część cmentarza nie ma opieki, podczas wykaszania części powstałej po 1938 r. porastająca ją wysoka trawa pozostaje nietknięta. W nowszej części znajdują się groby Ukraińców zabitych przez hitlerowców 2 lutego 1943 r. i AK w 1944 r.
Wykorzystano informacje własne oraz dane z: Kawałko Danuta, Cmentarze województwa zamojskiego, Państwowa Służba Ochrony Zabytków-Zamość 1994, s.175.
Fotografie z sierpnia 2010 r.


KRZYŻ
W zachodniej części wsi, po prawej stronie drogi polnej w ogrodzie tamtejszego gospodarstwa stoi krzyż upamiętniający nieznane wydarzenie z 1905 r. Prawdopodobnie chodzi o przejście dotychczasowych wiernych wyznania prawosławnego, przed 1875 r. unitów, na katolicyzm rytu rzymskiego. Wcześniej stał on w innym miejsce, w głębi wsi, jednak był obiektem licznych zatargów między prawosławnymi a rzymskokatolickimi mieszkańcami Pańkowa, m.in. miał być trzykrotnie przewrócony. W celu zapewnienia bezpieczeństwa przeniesiony został w obręb gospodarstwa prywatnego.
Źródło: informacja własna uzyskana w lipcu 2010 r. od ponad 70 letniej mieszkanki gospodarstwa, na terenie którego stoi krzyż.

Fotografie z sierpnia 2010 r.