КРИЛІВ (pol. Kryłów) – do 1945 r. wieś ukraińska w powiecie hrubieszowskim. W 1943 r. zamieszkiwało ją 585 Ukraińców, 490 Polaków, 1 Rosjanin; na Kolonii Krylów mieszkało 30 Ukraińców, 339 Polaków [APL, zespół 498, sygn. 139, k. 335].
HISTORIA
Po przejściu frontu latem 1944 roku w Kryłowie powstał posterunek Milicji Obywatelskiej, chroniący wyłącznie ludność polską. Dodatkowo część polskich mieszkańców, w tym byłych członków oddziałów partyzanckich, stanowiła tzw. samoobronę, a więc tolerowaną przez MO i inne władza, a także wojsko, grupę uzbrojonych osób rabujących i mordujących wraz z MO ludność ukraińską wokół Kryłowa. 21 września 1944 roku MO obstrzelała ludzi pracujących na polach Szychowice [Litopys UPA, t. 39, 71]. Napad powtórzył się 1 października [Litopys UPA, t. 39, 74]. 18 grudnia milicjanci złapali w Cichobórzu 4 powstańców [Litopys UPA, t. 39, 95].
Po deportacji części mieszkańców Ukraińców do Ukraińskiej SRR w latach 1944–1945 Wojsko Polskie w 1947 r. w ramach deportacji o kryptonimie „Wisła” wygnało ze wsi na tzw. Ziemie Odzyskane 15 obywateli RP narodowości ukraińskiej; pozostało 1056 osób, w tym 6 Ukraińców lub członków rodzin mieszanych [Akcja „Wisła” 2013, 1022].
CERKIEW
Cerkiew Przemienienia Pańskiego po raz pierwszy wzmiankowana w 1535 roku. W 1777 roku zbudowano nową cerkiew drewnianą. W 1911 roku wzniesiono cerkiew imperialną w stylu neorosyjskim, a starą w 1913 roku sprzedano do wsi Biskupice na Wołyniu. Zamknięta przed wiernym przez władze Rzeczpospolitej Polskiej po I wojnie światowej. Władze polskie 8 lipca 1938 roku zarządziły zniszczenie świątyni, co ze względu na jej rozmiary i materiał trwało kilka tygodni i nie zakończyło się zupełną ruiną, bowiem w 1943 roku wierni podnieśli ją ze zniszczeń. Po II wojnie ponownie zamknięta, zniszczona na przełomie lat 40–50 [Słobodian 2005, 248].
Fotografie niszczenia cerkwi: http://www.lublin.cerkiew.pl/pocztowki.php?id=296
CMENTARZ
Na cmentarzu kryłowskim można spotkać chyba tylko kilka napisów nagrobnych w języku ukraińskim. Widnieje on na przykład na grobie Mahdałeny Segedy z 1941 roku; następny pochodzi z 1942 roku. Ukraińcy pomimo przewagi liczebnej nie zdołali utworzyć na Chełmszczyźnie przed 1947 własnych organizacji gwarantujących m.in. wpływ na pisownię takich napisów. Zatem większość nazwisk, których znaczenie lub pochodzenie są ukraińskie, zapisane zostały rosyjską cyrylicą lub łacinką polską. Niżej dające się odczytać nazwiska cyrylickie w pisowni rosyjskiej podano nazwiska w wersji ukraińskiej i polskiej: Горейко/Horejko, Яскорський/Jaskorski, Нарушкевич/Naruszkewicz, Луй/Łuj, Мищук/Myszczuk, Коновал/Konował, Ароневич/Aronewicz, Вітер/Witer, Васильчук/Wasylczuk, Завалюк/Zawaluk, Майдан/Majdan, Пущало/Puszczało, Ганайчук/Hanajczuk, Грушка/Hruszka, Макаренко/Makarenko, Базилевич/Bazylewicz, Грома/Hroma, Білевич/Bilewicz, Гресь/Hreś, Васенко/Wasenko, Кендзера/Kendziera, Ковальський/Kowalski, Кашубський/Kaszubski, Камінський/Kamiński, Черняк/Czerniak, Куданович/Kudanowicz, Сеґеда/Segeda, Мартинюк/Maryniuk, Зелинський/Zełyński, Скибицький/Skybicki, Передун/Peredun, Варшава/Warszawa, Гацик/Hacyk.
Nazwiska ukraińskie w pisowni polskiej, m.in.:
Poleszuk, Poliszuk, Chwedeńczuk, Tarasiuk, Krawczuk, Marciszuk, Barańczuk, Wojczuk, Martyniuk, Kołtoniuk, Hanajczuk, Pukaluk, Hryniuk, Puszczało.
Wyniki monitoringu z sierpnia 2020 roku.
