КОРХІВ (pol. Korchów) – do 1945 r. wieś ukraińska w powiecie biłgorajskim. W 1943 r. zamieszkiwało ją 1146 Ukraińców, 435 Polaków [APL, zespół 498, sygn. 139, k. 169].
HISTORIA
Według spisu mieszkańców RP z 1921 roku w Korchowie na 1192 mieszkańców 768 zadeklarowało wyznanie prawosławne, narodowość ruską 417, polską 775 [Skorowidz…, t. IV, 7].
Korchów nie jest wymieniany w dotychczasowych publikacjach o deportacjach mieszkańców Ukraińców do Ukraińskiej SRR w latach 1945–1946 i akcji „Wisła” w 1947 roku. Ze wspomnień NAtaliji Dorożiwskiej wiadomo jednak, że część z nich została wygnana do URSR w 1945 roku [N. Dorożiwśka, s. Korchiw, w: Deportaciji…, Lwiw 2002, t. III, s. 146]. We wsi pozostali mieszkańcy, którzy po 1905, 1918 i po 1944 roku zmieniali wyznanie na rzymskokatolickie i deklarowali narodowość polską.
Parafia wschodnia
Długo sprawował posługę parocha w parafii wschodniej w Korchowie ród Czerlunczakewyczów. Proboszczami byli:
Petro Czerlunczakewycz (1808–1884), urodził się 7 kwietnia 1808 roku we wsi Obsza, syn ks. Petra i Sofiji z Artymowyczów. Uczył się w Szczebrzeszynie, ukończył greckounickie Seminarium Duchowne w Chełmie. Znał język polski, łaciński, rosyjski, podstawy francuskiego i niemieckiego. Wyświęcony 20 sierpnia 1832 roku, po czym pracował jako kooperator parafii Obsza (1832-1832), administrator parafii św. Jurija w Biłgoraju (05.10.1832-ok.16.10.1835).
Administrator a następnie paroch parafii Korchów (1835-1875, paroch od 18.02.1841), paroch prawosławnej parafii Korchów (1875-31.12.1873), administrator parafii Chmielek (29.03.1855-ok. 02.12.1857). Zmarł 7 kwietnia 1884 roku w wsi Korchowie, będącym jego ostatnią parafią [R. Kulik, H. Kulik, t. 1, cz. 1, 301].
Myron Czerlunczakewycz (1833–1877) – syn ks. Petra, wyświęcony w 1858 roku. Administrator parafii Kryłów w 1863 roku, proboszcz parafii Hołubie (ok. 16.09.1866). Jego żoną była Teofila z Sierocińskich [R. Kulik, H. Kulik, t. 1, cz. 1, 301].
Łew Czerlunczakewycz (paroch w latach 1884-1912).
Wywodził się z tego rodu także Adam Czerlunczakewycz urodził się w 1822 roku, wyświęcony w 1844 roku. Najpierw był administratorem (1847-1875), potem parochem greckokatolickiej parafii Tarnogród (1875-1905) [R. Kulik, H. Kulik, t. 1, cz. 1, 300].
WSPOMNIENIA
Fragment wspomnień Nadiji Dorożiwskiej o mordach na 10 Ukraińcach we wsi Korchów dokonanych przez oddziały utożsamiające się z Rzeczpospolita Polską
Dobrze zapamiętałam zimową noc w 1945 r., kiedy cudem i dzięki łasce Boskiej żywy pozostał mój ojciec. Po osobnych zabójstwach dokonanych przez Polaków wspieranych przez radzieckich wyzwolicieli przygotowany został i zrealizowany nocny napad, w wyniku którego zabito 10 mężczyzn. […] Pogrzeb był straszny: fury wiozły 10 trumien, pochowano wszystkich w brackiej mogile. […] Wśród ofiar byli ojciec i syn Łapakowie, Musycz i inni.
Źródło: N. Dorożiwśka, s. Korchiw, w: Deportaciji…, Lwiw 2002, t. III, s. 146.
KOMENTARZE
DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Korchów jest dziś wsią o bizantyjsko-ruskim/ukraińskim rodowodzie cywilizacyjnym. Obecny stan zapomnienia czy odrzucenia jego niepolskiej przeszłości wynika z przemocy administracyjnej kościoła i państwa nad jego mieszkańcami. Dzieje polityczne Chełmszczyzny wpłynęły na to, że ukraińska kultura materialna zachowała się tu szczątkowo. Do ukraińskiej przeszłości tej wsi należą:
- miejsce po cerkwi drewnianej z lat 1589-1932; obecnie teren boiska szkolnego, powyżej kapliczki [Kawałko 1994, 113];
- cmentarz przy tej cerkwi, z czasów Cerkwi Ruskiej XVI-XIX wieku;
- cmentarz nowy, prawosławny, założony po 1875 roku nad rzeką Złota Nitka (jego część zajmuje dzisiejszy kościół), gdzie także spoczywają Ukraińcy z Korchowa;
- nazwiska mieszkańców-potomków Rusinów/Ukraińców XVI-XX wieku.
Wyniki monitoringu z sierpnia 2020 roku.
CERKWISKO
Wasyl Słobodian podaje pierwszą pewną datę zaistnienia wzmianki o cerkwi Podwyższenia Krzyża Pańskiego jako 1589 rok [Słobodian 2005, 236], jakkolwiek Danuta Kawałko wymieniła rok 1531 [Kawałko 1994, 113]. Słobodian podaje następnie, ze w 1872 roku budowę nowej cerkwi drewnianej zakończył cieśla Wendrowski. W 1911 roku miejscowa parafia prawosławna odnowiła ją i rozbudowała, ale została zniszczona przed 1932 rokiem [Słobodian].
CMENTARZ I
Dawny cmentarz ukraiński, zapewne jeszcze z czasów katolickiej Cerkwi Ruskiej. Znajduje się obok boiska szkolnego. Po przerwie spowodowanej powstaniem cmentarza prawosławnego po 1875 roku pochówki na tym cmentarzu wznowiono być może po 1905 roku, gdy część korchowian, chcąc zachować katolicyzm, przyjęła go w wersji łacińskiej, a nie swej dawnej ruskiej, wywodzącej się z Kijowa. Doprowadziło to do spolonizowania ich przez kler rzymskokatolicki.
Znajdują się tu także powojenne i współczesne pochówki prawosławnych Ukraińców (np. Marija Gacman, Adam Gacman). Nie są znane okoliczności mordu na 10 Ukraińcach w styczniu 1945 roku. Krzyż trójramienny znajduje się na ich mogile zbiorowej.
CMENTARZ II
Utworzony po 1875 roku, gdy Imperium Rosyjskie założyło we wsi parafię prawosławną Cerkwi Rosyjskiej. Zachowały się i są czytelne inskrypcje cyrylickie na pochówkach: księdza Cerkwi Ruskiej greckounickiej Myrona Czerlunczakewycza (1833–1877, płyta; notabene ksiądz o identycznym imieniu i nazwisku był parochem greckokatolickim we wsi Banica na Łemkowszczyźnie na przełomie XIX i XX wieku), księdza Cerkwi Ruskiej greckounickiej Petra Czerlunczakewycza (1808–1884, cokół), ucznia gimnazjum chemłskiego Pawła Czerlunczakewycza (zm. 1878, cokół); Mychajły Jaceczki (zm. 1910, cokół); kolumna na grobie Iwana i Wiktora [D?]ewowyczów, zm. w 190[?].
Według osoby mieszkającej bezpośrednio przy cmentarzu, cokoły nagrobków przewracała osoba zwana we wsi „głupi Florek”, który, będąc niespełna rozumu, rozbijał sklepienia grobowców i niekiedy w nich spał; cmentarz wg informatora znajdował się także za drogą, z tego powodu, aby nie stawiać na kościach, 2 domy stoją cofnięte w głąb podwórza, a nie przy samej drodze; w czasie budowy natrafiono na kości ludzkie [rozmowa z sierpnia 2020 r.]. Na części cmentarza śmietnik i ustęp, za kościołem.
BIBLIOGRAFIA