Babice | APOKRYF RUSKI

БАБИЧІ (pol. Babice) – do 1944 r. wieś ukraińska w powiecie biłgorajskim. W 1943 r. za Ukraińców uznawało się tu 1247 osób, 313 za Polaków, 18 za Niemców [APL, zespół 498, sygn. 139, k. 149].

HISTORIA
W 1827 roku wieś zamieszkiwało w 142 domach 754 mieszkańców, w latach 80. XIX wieku wieś liczyła 211 domów. SGKP podawał, że we wsi trwa budowa świątyni dla ludności rusińskiej, a katolicy miejscowi należą do parafii w Łukowej. Znajdował się tu folwark o tej samej nazwie [SGKP t. I, 68].

Według danych rządowych gmina Babice miała po II wojnie charakter ludnościowy ukraiński: zamieszkiwało ją 80% Ukraińców [Pisuliński 2009, 194]. Deportacja ukraińskich mieszkańców Babic do Ukraińskiej SRR odbyła się w październiku 1944 roku, ale dane ilościowe nie są dotychczas znane [Pisuliński 2009, 194-195]. Wojsko Polskie w 1947 r. w ramach deportacji o kryptonimie „Wisła” wygnało z Babic na tzw. Ziemie Odzyskane nieznaną ilość obywateli RP narodowości ukraińskiej [Akcja „Wisła” 2013, 1054].

Dzieje parafii

Przynależność mieszkańców Babic do struktur organizacyjnych Cerkwi od czasu upadku staroukraińskiego państwa halicko-włodzimierskiego i zajęcia Chełmszczyzny przez Królestwo Polskie w XIV wieku pozostawała aż do akcji „Wisła” w 1947 roku jedną przestrzenią społeczno-kulturalną pozwalającą im na zachowanie własnej tożsamości etnicznej wobec nieprzyjaznej im polityki Kościoła rzymskokatolickiego.

[cd. w uzupełnieniu]

W 1921 roku Babice były ośrodkiem jednej z 4 parafii należących do dekanatu biłgorajskiego Cerkwi prawosławnej [Pelica 2009, 44]. W 1927 roku proboszczem był Dmytro Żak [j.w., 69]. W latach 30., gdy rząd RP i biskup lubelski Marian Fulman prowadzili politykę antyukraińską i antyprawosławną, w Babicach wierni prawosławni i organizacja cerkiewna nie utraciły parafii i cerkwi. Jednak proboszcz utracił samodzielność finansową, ponieważ administracja zabrała parafii babickiej 12,69 ha ziemi [j.w., 291]. Wobec akcji neonunijnej rządu RP pracował tam w tym czasie jako misjonarz prawosławny mnich z Jabłecznej Isydor Mohylny i mnich Leonidas (Paziński) [j.w., 181-182].

DOKUMENTY

KOMENTARZE

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego nie podaje ilości wiernych obrządku greckokatolickiego i rzymskokatolickiego we wsi.

Wiesław Bondyra w swym słowniku, pisząc o mieszkańcach Babic, użył konstrukcji: „Wg spisu ludności z 1921 roku Babice liczyły […] aż 585 Ukraińców”. Świadczy to o wysokim napięciu emocjonalnym poczucia etnicznego autora, zdolnego do wykreowania w tekście sugestii wyobrażonego projektu likwidacji nazbyt wielkiej liczby Ukraińców. Bondyra nie podał jednocześnie, na jaką ilość Ukraińców w Babicach daje zgodę jego ukryty w tekście projekt uregulowania kwestii narodowej na Chełmszczyźnie.

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ

Dzieje polityczne Chełmszczyzny wpłynęły na to, że we wsi nie zachowała się ukraińska kultura materialna. Do zabytków ukraińskich należy odnieść jednak:

1. miejsce po cerkwi drewnianej istniejącej tu na pewno w 1565 roku,

2. teren cmentarza przy cerkwi,

3. teren cmentarza założonego około 1825 roku.

Wyniki monitoringu z sierpnia 2020 roku.

CERKIEW

Pierwsze wzmianki o cerkwi babickiej należącej do metropolii kijowskiej pochodzą z 1565 roku. W 1650 roku cerkiew otrzymała dar w postaci ewangelii przechowywanej tu do I wojny światowej. W 1673 roku poświadczono, że księgi metryczne prowadzone są w ówczesnym języku ukraińskim. W 1700 roku po pożarze cerkwi drewnianej hrabia Zamojski ufundował następną świątynię drewnianą. Po wybudowaniu cerkwi przez rząd Imperium Rosyjskiego przebudowana na kaplicę cmentarną w 1892 roku, która została zniszczona w czasie II wojny światowej [Słobodian 89-90].

W 1841 roku parafia babicka przeszła na rosyjskie prawosławie imperialne. Galeria przedstawia cerkiew Imperium Rosyjskiego, w której modliła się miejscowa ludność ruska/ukraińska. Zbudowana w latach 1878-1881 na miejscu cerkwi greckokatolickiej [Kawałko, 166]. Architektonicznie podobna do cerkwi w Bończy, Teratynie i Telatynie [Słobodian, 89-90].

CMENTARZE

Każdy z 3 zadokumentowanych cmentarzy przedstawia nagrobki charakterystyczne dla stylistyki sepulklarnej prawosławia Cesarstwa Rosyjskiego. Do dziedzictwa ukraińskiego należą nazwiska zmarłych osób.

Cmentarz przy cerkwi

Powstał zapewne w II połowie XVI wieku, kiedy we wsi istniała cerkiew. Danuta Kawałko datuje go na około 1684 rok. [Kawałko, 166].

Cmentarz greckokatolicki

Założony około 1825 roku dla miejscowej parafii greckokatolickiej. Położony 500 m na północny-zachód od cerkwi i 400 m od rzeki Lubieni, dojazd drogami gruntowymi. Do połowy XIX wieku funkcjonował równocześnie z cmentarzem przy cerkwi, czynny do I wojny światowej. [Kawałko, 166].

Nagrobki zniszczone przez człowieka drogą rozczłonkowania przy użyciu siły (D. Kawałko zniszczenia w swym opisie nie rejestruje, zatem nastąpiło po 1993 roku). Nagrobek z głębi cmentarza nosi ślady głębokiego rozkopywania (zapewne w poszukiwaniu kosztowności w trumnie).

Cmentarz prawosławny

Założony w 1912 roku dla miejscowej parafii prawosławnej cerkwi Cesarstwa Rosyjskiego. Położony 600 m na północny-wschód od cerkwi, około 300 m na wschód od cmentarza greckokatolickiego (zob. wyżej). Opis D. Kawało z 1994 roku w zasadzie jest aktualny do dziś [Kawałko 166], jakkolwiek nie dostrzeżono wzmiankowanego przez nią wału ziemnego wokół całego cmentarza.