КРИВЕ (pol. Krywe) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie leskim, nad Sanem. Obecnie nieistniejąca. W 1939 r. zamieszkiwało wieś 670 mieszkańców, w tym 620 Ukraińców, 30 Polaków i 20 Żydów [Kubijowicz, 42]. W okresie 01.10.1977-01.04.1981 nosiła nazwę Krzywe.

HISTORIA
Po raz pierwszy w dokumentach Krywe wymienione zostało w 1526 r. Wg schematyzmu D. Błażejowskiego w 1785 r. we wsi mieszkało 169 grekokatolików, 68 rzymskich katolików i 2 wyznawców wiary Mojżeszowej. Wg danych ze spisu ludności z września 1921 r. w 73 domach w Krywym mieszkało 459 osób, w tym 239 mężczyzn i 220 kobiet, o następującej przynależności wyznaniowej: grekokatolicy – 433 osoby, wyznanie Mojżeszowe – 20 osób, rzymscy katolicy – 6 osób (procentowo: 94,3% grekokatolicy, 4% wyznanie Mojżeszowe, 1,3% rzymscy katolicy); ilościowe stosunki narodowościowe ułożyły się wg danych twego spisu następująco: 433 Ukraińców i 26 Polaków, Żydów brak ponieważ członkowie społeczności wyznania Mojżeszowego podali swą narodowość jako polską. Krywe przestało istnieć po deportacjach ludności ukraińskiej do Ukraińskiej SRR w latach 1945-1946 oraz akcji „Wisła” w 1947 r.

„Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego” podał następujące informacje o Krywym:
Krywe, za Tworylnem, wieś na lewym brzegu Sanu, w powiecie Lisko, 506 m npm, ma parafię greckokatolicką, należy do parafii rzymskokatolikiej w Polance a urzędu poczt. w Chrewcie. Od południa ciągną się wielkie bory, przeważnie bukowe, po górach, z których najwyższa Stoły, dochodzi 967 m npm, od północy zaś za Sanem ciągnie się lesiste pasmo Odryt ze szczytami dochodzącymi 846 m npm bezwzględnej wysokości. Gleba wymaga pracowitej uprawy. Z 403 mieszkańców Krywego przebywa stale 6 na obszarze większej posiadłości, 329 wyznaje religię gr.-kat., a 74 rzym.-kat. Cerkiew murowaną zbudowano w r.1842. Posiadłość większa Mikołaja Pisarczuka ma obszaru 334 roli, 77 łąk i ogrodów, 159 pastw., i 1145 mr lasu; pos. mniej. 476 roli, 246 łąk o ogr., 215mr pastw. Krywe graniczy za zachodu z Tworylnem, a na wschodzie z Hulskiem [SGKP t. 4, 766].

KRYWE w latach 1944-1947
Od listopada 1945 r. po lipiec-sierpień 1947 r. Krywe objęte było ukraińską administracją podziemną; wchodziło w skład jednego z kuszczów rejonu I w nadrejonie „Beskid”, będącego częścią Zakerzońskiego Kraju OUN-B. W tym czasie okolice wsi nie obfitowały w starcia zbrojne pomiędzy oddziałami UPA i WP czy innych formacji polskich, jak i sowieckich. Powodem było położenie Krywego. Z jednej strony po utworzeniu struktur podziemia ukraińskiego w listopadzie 1945 r. do kwietnia 1947 r. teren tzw. worka bieszczadzkiego był niedostępny dla polskiej administracji, niekiedy zapuszczały się tam tylko większe oddziały WP. Z drugiej strony przygraniczne oddziały NKWD aktywnie penetrowały przyległy do Sanu pas terytorium Polski.
DOKUMENTY I MATERIAŁY DO HISTORII KRYWEGO

Wypisy z ksiąg parafialnych z XVIII-XX wieku
Wypisy z księgi urodzin parafii w Krywym dotyczące mieszkańców wsi Krywe z lat 1907, 1914, 1916, 1922, 1924; wykonał i przekazał Ołeh Wajda w 2011 r. na podstawie materiałów z Archiwum Państwowego w Przemyślu. Opis: język ukraiński, s. 12, 294 KB, plik PDF:
Krywe – Liber Natorum
Wypisy z księgi urodzeń parafii krywiańskiej wykonane przez Ołeha Wajdę z Kijowa na podstawie materiałów z Archiwum Państwowego w Przemyślu:
Krywe – wypisy z parafialnej księgi urodzeń 1786-1789
Rejestr ślubów z lat 1904-1918; wykonał i przekazał Ołeh Wajda w 2011 r. na podstawie materiałów z ksiąg parafialnych w USC w Lutowiskach. Opis: język ukraiński, s.3, plik PDF:
Rejestr ślubów 1904-1918
Rejestr zgonów wsi Krywe z lat 1900-1911; wykonał i przekazał Ołeh Wajda w 2011 r. na podstawie materiałów z ksiąg parafialnych w USC w Lutowiskach. Opis: język ukraiński, s. 6, plik PDF:
Akty zgonu 1900-1905
Spis rodzin i domostw; wykonał i przekazał Ołeh Wajda w 2015 r. na podstawie materiałów z ksiąg parafialnych. Opis: plik PDF:

Spis rodzin i domostw

Wspomnienia
We wrześniu 1944 r. pod Krywym miało miejsce starcie dwóch oddziałów UPA z oddziałem sowieckim. Iwan Dmytryk, autor udostępnionej relacji, identyfikował jako oddział sowieckiej partyzantki: Iwan Dmytryk, U lisach Łemkiwszczyny, Monachium 1976, s. 51-55; język ukraiński, wpisał O. Wajda, plik PDF:
Bój oddziałów UPA z czerwoną partyzantką pod Krywym, wrzesień 1944 r.
O tym samym starciu, ale także o innych wydarzeniach, w tym o stratach ludzkich pośród mieszkańców Krywego informują wspomnienia Mychajły Hruszewicza, ich świadka urodzonego w Krywym:
O wydarzeniach we wsi Krywe nad Sanem w latach 1944-1947

Relacje
Rozmowa (relacja wywołana) ze Stefanem Wajdą, s. Pawła, ur. w 1946 r. we wsi Krywe nad Sanem. Rozmowę przeprowadził Oleh Wajda w kwietniu 2010 r. we wsi Nowomychajliwka w obwodzie chersońskim Ukrainy, a także przepisał i przekazał do publikacji w Apokryfie Ruskim. S. Wajda najpierw opowiada o wydarzeniach w Krywym nad Sanem w latach 1939-1944, następnie wspomina o opowiadaniach swego wujka Andrija Olijnyka (1890-1979) z czasu, gdy w latach 1912-1916 służył w wojsku Austro-Węgier w Chorwacji i we Włoszech. Opis: język ukraiński, plik PDF.
Wspomnienia Stefana Wajdy

Spisy ofiar deportacji
Większość Ukraińców z Krywego została 6 czerwca 1946 r. deportowana do Ukraińskiej SRR.
Lista deportowanych do USRR

Spis, niepełny, mieszkańców Krywego narodowości ukraińskiej deportowanych w ramach akcji „Wisła” na Ziemie Zachodnie Polski. Autor: Ołeh Wajda. Opis: język ukraiński, s. 8, plik PDF:
Spis Ukraińców deportowanych z Krywego w 1947 r.

Nazwiska
Spis nazwisk mieszkańców Krywego w okresie koniec XVIII – połowa XX w., sporządził Ołeh Wajda w 2011 r.
Nazwiska mieszkańców Krywego

MIESZKAŃCY
We wrześniu 1946 r. Ukraińcy z Krywego zostali deportowani przez Wojsko Polskie do Ukraińskiej SRR. Nie mieli możliwości wyboru miejsca zamieszkania. Większość z nich administracja sowiecka skierowała na południową Ukrainę, do obwodu Chersońskiego. Znalazła się tam także urodzona w 1935 r. w Krywym Anna Wajda. Galeria przedstawia: 1. A. Wajda w Krywym, 1946 r.; 2. A. Wajda na Chersonszczyźnie w 1955 r. z koleżankami; 3. A. Wajda we wsi Nowomychajliwka na Chersonszczyźnie, 1956 r.; 4. A. Wajda wśród dojarek kołchozu im. Chruszczowa, 1955 r.;5. A. Wajda, kołchoz im. Chruszczowa, grupa dojarek, 1957 r. Zdjęcia do galerii poświęconej A. Wajdzie oraz informacje o jej losie przesłał Ołeh Wajda z Kijowa.

STAN ZABYTKÓW UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Dokumentacja fotograficzna wykonana w latach 2005-2006.

CERKIEW
Cerkiew pod wezwaniem św. Paraskewy, której ruiny istnieją obecnie w Krywym, zbudowana została w 1842 r.; w 1899 r. wizytował ją biskup przemyski Konstantyn Czechowicz; odnowiona w 1916 r. Wzniesiona została na miejscu, gdzie na początku XIX w. stała cerkiew drewniana. Parafia krywiańska obejmowała także cerkwie filialne w Hulskim i Tworylnym. W 1909 r. przy każdej z tych cerkwi istniały bractwa trzeźwości. Autor schematyzmu na ten rok informował, że w Krywym nie było szkoły, czytelni, sklepu. Ostatnim parochem greckokatolickim był ks. Stanisław Sorokiwski. Fotografie z sierpnia 2010 r.

Pierwszą od deportacji mieszkańców Krywego mszę świętą w obrządku greckokatolickim 14 sierpnia 2010 r. odprawił w ruinach cerkwi św. Paraskewy ks. Miron Michaliszyn z Rzeszowa, wraz z którym koncelebrowali ją kapłani rzymskokatoliccy Amadeusz Iżek z Wetliny i Zenon Bieszczad z Dwernika. Pośród wiernych znajdowali się potomkowie rodzin Wajda, Łesyk, Orendacz, Mastyła, Jaskiłka, Olijnyk, Hudanycz, Smut i innych. Fotografie i tekst: Ołeh Wajda, Kijów. Fotografie O. Wajdy.

CMENTARZ
Cmentarz znajduje się przy cerkwi, po jej stronie północnej. W sierpniu 2010 r. grupa obywateli Ukrainy, których rodzice lub dziadkowie pochodzili z Krywego, zwróciła się do wójta gminy Lutowiska Włodzimierza Podymy z prośbą o wydanie pozwolenia na uporządkowanie cmentarza. Po jego uzyskaniu 10-13 sierpnia przebywali na terenie byłej wsi, wycięli drzewa i krzaki na cmentarzu i wokół cerkwi. Inicjatorem tych działań było stowarzyszenie kulturalne „Beskydśke zemlactwo” z obwodu iwano-frankowskiego. Fotografie przedstawiają stan cmentarza po wykonaniu tych prac. Fotografie z sierpnia 2010 r.