БУШКОВИЧІ (pol. Buszkowice) – przed 1947 r. wieś ukraińska w powiecie przemyskim. W 1939 r. zamieszkiwało ją 940 osób, w tym 760 Ukraińców, 140 Polaków, 20 ukraińskojęzycznych rzymskich katolików i 20 Żydów [Kubijowycz, 55].

HISTORIA
Wcześniejsza nazwa Byszkowice. Przez kilkaset lat własność prywatna, m.in. Ligęzów, Korniaktów, Sapiehów. W 1921 r. zamieszkiwało ją 438 osób, wśród których 402 było Ukraińcami, 12 Polakami, 24 Żydami, a w 1939 r. wg W. Kubijowicza: 940 osób, z czego 760 Ukraińców, 160 Polaków i 20 Żydów. W połowie lat 20. XX w. buszkowiccy grekokatolicy skupiali się m.in. w bractwie cerkiewnym Najsłodszego Serca Jezusa i Najświętszego Sakramentu. Życie kulturalne i narodowe koncentrowało się w budynku filii stowarzyszenia „Proswita”, utworzonej na początku XX w. Chłopi założyli też przy „Proswicie”, prawdopodobnie jeszcze przed I wojną światową, ukraińską spółdzielnię. W 3-klasowej szkole utrakwistycznej w 1926 r. uczyło się języka ukraińskiego i polskiego 118 uczniów. Grekokatolicy z Buszkowic na przełomie XIX i XX w. do 1945 r. włącznie należeli do parafii w Żurawicy dekanatu Radymno diecezji przemyskiej. Według danych schematyzmu z 1879 r. było ich 604 osoby. Schematyzm z 1905 r. informował o 786, a z 1926 r. o 877 wiernych. Parafia żurawicka posiadała w Buszkowicach w 1926 r. 4 ha gruntu. Kres istnieniu Buszkowic jako wsi ukraińskiej położyła sowiecka polsko-ukraińska umowa o wymianie ludności z 1944 r. Wiosną 1945 r. terror polskich oddziałów bandyckich i partyzanckich w pobliskich miejscowościach na lewobrzeżnym Zasaniu zmusił większość buszkowiczan do załadowania swego dobytku na stacji kolejowej w Żurawicy i ucieczki do USRR. W ramach akcji „Wisła”, zrealizowanej we wsi na przełomie kwietnia i maja 1947 r., deportowano z Buszkowic na Ziemie Zachodnie Polski jedynie 40 osób. W tym czasie zamieszkiwało ją już 610 osób narodowości polskiej, które w okresie od wiosny 1945 r. po kwiecień 1947 r. zajęły gospodarstwa poukraińskie.

CERKIEW
Cerkiew buszkowicka pod wezwaniem Opieki Matki Boskiej zbudowana została w 1900 r. na miejscu cerkwi drewnianej jako świątynia murowana, na planie krzyża, z kopułą osadzoną na smukłym tamburze. Pod koniec XIX i na początku XX w. jej opiekunami był książę Adam, następnie Władysław i Leon Sapiehowie. W cerkwi tej modlili się także wierni z pobliskiej wsi Buszkowiczki (w 1905 r. – 385 osób). Po deportacji w 1945 r. grekokatolików do Ukraińskiej SRR stała się własnością kościoła rzymskokatolickiego jako kościół NMP Królowej. Fotografie z 2008 r.

Cerkwisko

CMENTARZ
A. Saładiak w „Zabytkach kultury ukraińskiej w Polsce” wspominał o ok. 30 nagrobkach z napisami w języku ukraińskim na znajdującym się tuż za cerkwią cmentarzu. Wg stanu na 2009 r. liczba ta jest nieaktualna – nagrobków takich jest mniej. Większość z nich została jednak w sposób świadomy, np. poprzez niszczenie napisów czy fotografii, uszkodzona. Nagrobki z napisami ukraińskimi znajdują się w różnych częściach cmentarza, nigdzie nie stanowiąc większości. Świadczy to o tym, że pomiędzy nimi wcześniej istniały inne nagrobki ukraińskie, które po zmianie struktury narodowej mieszkańców Buszkowic po 1945 r. zostały zniszczone, a wolne miejsce po nich zajęte przez nagrobki rzymskokatolickie.

Fotografie z 2008 r.

DZWONNICA

Za cerkwią, na skraju cmentarza jeszcze w latach 80. XX w. stała drewniana dzwonnica, prawdopodobnie z XVIII w. Dziś nie istnieje. Okoliczności rozbiórki bądź zniszczenia nie są dokładnie znane. W albumie W. Iwanusiwa „Cerkwa w rujini” z 1987 r. dzwonnica widnieje na zdjęciu na str. 222, a więc przed tą datą jeszcze istniała. Niegdyś stała przy dawnej drewnianej cerkwi sprzed 1900 r. Na zdjęciu widoczne jest jej przechylenie w prawo na osi zachód-wschód. Kryta papą. Prawdopodobnie wraz z budową metalowej konstrukcji stanowiącej dzisiejszą dzwonnicę stara wymagająca remontu i nakładów finansowych dzwonnica przestała być nowym użytkownikom cerkwi potrzebna.
Źródło skanu fotografii: W. Iwanusiw, Cerkwa w rujini, Toronto 1987, s. 222.