ХМІЛЬОК (pol. Chmielek) – do 1945 roku wieś ukraińska w powiecie biłgorajskim.

HISTORIA

W połowie lat 20. we wsi pojawił się ksiądz J.H. Cybulski, ksiądz obrządku neounijnego [Pelica 2009, 149]. Jego działalność nie spowodowała powstania we wsi parafii neounickiej. Nie wiadomo, czy w tym samym czasie, lecz aktywności na rzecz unii przeciwdziałał tu mnich z monasteru prawosławnego w Jabłecznej Dorymedont (nazwisko Smyk) [Pelica 2009, 181].

Na początku lat 20. chmielczanie utworzyli prywatną szkołę ukraińską dla swych dzieci [Wid deportaciji… I, 318] (rząd RP nie pozwolił na utworzenie w latach 1918-1939 chociażby jednej szkoły ukraińskiej na całej Chełmszczyźnie).

Brak danych o deportacji części mieszkańców Ukraińców do Ukraińskiej SRR w latach 1945–1946, a także o deportacji o kryptonimie „Wisła” w 1947 roku.

W Chmielku urodził się przyszły ksiądz prawosławny, protojerej Hawryił Korobczuk (1877-1968), niezmiernie zasłużony dla Chełmszczyzny, paroch m.in. w Kobylanach, Bończy. Jego synem był ksiądz Łew Korobczuk (1919-1944), zamordowany przez AK w Łaskowie. Ks. Korobczuk uratował jeden z najcenniejszych skarbów Ukrainy: ikonę Matki Boskiej Chełmskiej. W grudniu 1945 roku, wyjeżdżając z Chełma do Ukraińskiej SRR, zabrał ją z sobą i przez wiele lat ukrywał.

Parafia wschodnia

W 1939 roku parafia prawosławna posiadała we wsi 40 ha gruntu. [Pelica 2009, 291]

DOKUMENTY

KOMENTARZE

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ

Wyniki monitoringu z sierpnia 2020 roku.

CERKIEW

Pierwsza wzmianka o świątyni prawosławnej pochodzi z aktu erekcyjnego z 1579 roku. W 1796 roku Ordynacja Zamojska wzniosła nową cerkiew drewnianą. W 1875 roku, gdy zlikwidowano unicką parafię chełmską odwołującą się do dziedzictwa kijowskiego, świątynia zaczęła należeć do parafii imperialnej Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Po I wojnie cerkiew zamknięta przez rząd RP. W 1936 roku chmielczanie pod przewodem księdza Iwana Olijnyka i urzędnika gromadzkiego wzniosła dom modlitwy. Cerkiew i dom modlitwy zniszczył poprzez rozebranie rząd RP w 1938 roku. W latach II wojny rolę świątyni pełniło przystosowane do kultu inne pomieszczenie w jakimś budynku. [Słobodian 2005, 427]. W czasie niszczenia cerkwi w 1938 roku chmielczanie stawiali czynny opór policji [Zajączkowski 2015, 59].

W 1943 roku we wsi władze niemieckie osiedliły przemocą nieznaną ilość Ukraińców wygnanych z hrubieszowskiego w ramach akcji „Ukraineraktion” [Zajączkowski 2015, 112]. Po ustaniu akcji zapewne wrócili oni do swych dawnych siedzib.

CMENTARZ

Pierwsza wzmianka o cmentarzu z 1829 roku. Powiększany w ok. 1881 roku i około 1892 roku. Czynny do końca 1944 roku, po czym pochówki ustały. Zachowało się około 25 nagrobków kamiennych i żeliwnych sprzed 1945 roku. [Kawałko 1994, 142]

Informacja Kawałko, że był czynny tylko do końca 1944 roku nieprawdziwa: tabliczki nagrobne rejestrują kilka pochówków z II połowy lat 40. Monumentalne trzy krzyże kamienne, opisywane przez Kawałko jako „powalone przez wiatr”, zostały po 1994 toku ustawione z powrotem w pozycji pionowej. Teren cmentarza jest częściowo zadbany, widać ślady usuwania krzaków, dbania o mogiły. Pośrodku został także postawiony krzyż trójramienny.

Odczytano i podano je niżej w wersji ukraińskiej, a nie rosyjskiej, jak na pomnikach (nazwiska na -śkyj podano jako: -ski) – następujące nazwiska zmarłych zapisane cyrylicą: Jurij Bordzan, Iwan Żelasko, Matwij Popowycz, Kateryna Gaca (Haca?), Kateryna Nedbało, Anastazija Wenhryn, Ołeksander Wohren, Petro Mykołajowycz Dudko, Mychajło Nidilski, Mahdałyna Korolak, Fedir Mychajłowycz Korolak, Kateryna Hryhoriwna Leuś, Jewa Korolak, Ołeksandra Kozmińska, Iwan Kozminski, Petro Mychajłowycz Sermanowycz, Iwan Byłycia (Bilica?), Anna Bylycia (Bilica?), Dmytro Janicki, Kateryna Janicka, Mahdałyna Makuszyńska, Iwan Łazor, Stepanyda Słabnewycz, Marija Demko, [?] Kulasz, Lidija Ż[i?]wemczyk, Hałyna Kisztak, Mykoła Kucel, Anna Kucel, Pawło Kozłowski, Anastazija Struś, Jewa Soniak.

BIBLIOGRAFIA