СИЧИН (pol. Syczyn) – do 1945 r. wieś ukraińska w powiecie chełmskim. W 1943 r. wieś zamieszkiwało 605 Ukraińców, 62 Polaków [APL, zespół 498, sygn. 139, k. 223].
HISTORIA
Po deportacji części mieszkańców Ukraińców do Ukraińskiej SRR w latach 1945–1946 deportacja z 1947 r. o kryptonimie „Wisła” we wsi już nie miała miejsca.
DOKUMENTY
Fragment protokołu przesłuchania mieszkańca Syczyna Mikołaja Kałużnego o mordzie na Ukraińcach
W dniu 2 maja 1945 r. nad wieczór jako sołtys gromady Syczyn szedłem z sesji na wsi […]. Zauważyłem, że od Kolonii Werejce furmankami, piechotą, konno jedzie jakieś wojsko w mundurach WP. Było [to] ponad 50 ludzi, podzieleni byli na dwie grupy. Jedna operowała z drugiej strony od cerkwi [.słowo nieczyt.], druga po drugiej stronie. Gdy minęli kuźnię, to ja […] poszedłem za nimi. Jeden z nich, plutonowy, podszedł do mnie, zapytał mnie, kto ja jestem, a jak dowiedział się, że jestem sołtysem, zapytał mnie, gdzie mieszkają Ukraińcy. J powiedziałem, że wyjechali, są na stacji w Chełmie. Nadjechał drugi, zapytał plutonowego, kto to jest. Ten powiedział, że sołtys i ten dał mi konia i kazał trzymać, a obaj chodzili koło nas. W tym czasie słyszałem koło cerkwi strzały z automatów. Byli z półtorej godziny. Konno podjechał jakiś żołnierz, którego tytułowali „panie poruczniku, panie komendancie”. Ja do niego powiedziałem, że przywiozłem zboże na siew dla repatriantów, 20 metrów owsa i jęczmienie, żeby mi nie zrabowali, to ten ‘komendant”: powiedział, że zboże jemu niepotrzebne, tylko Ukraińcy. […] Po ich odjeździe dowiedziałem się, że banda ta zabiła: pierwsza grupa Denisa Stefana lat około 80, Waszkiewicza Dymitra lat około 80, Wolińską (imienia nie wiem), popa żona lak około 50–60 i obrabowali ich, lecz nie zameldowano mi, co zabrali. Druga grupa zabiła: Lewczuk Ksenię lat 50, Stepaniuk Katarzynę lat około 80, również obrabowali wszystko, co tylko było z odzieży, żywności, krowy i czy dwie, czy jedną świnię. […] Zamordowanych ludzi przy pomocy ludzi pochowałem na cmentarzu w Syczynie gmina Olchowiec. Jak się później od ludzi dowiedziałem, to mordu i grabieży dokonała banda pod dowództwem [Eugeniusza Walewskiego] „Zemsty”.
AIPN Lu 17/1249/J, t. 1, k. 117.
Fragment opracowania Wydziału „C” WUSW w Lublinie zawierający informację o mordzie członków oddziału NZS na 5 Ukraińcach
Dnia 2.05.1945 r. we wsi Syczyn gmina Olchowiec byłego powiatu Chełm bandz NSZ pod dowództwem Walewskiego Eugeniusza PS. „Zemsta” dokonała napadu na mieszkańców tej wsi narodowości ukraińskiej i dokonała zabójstwa:
- Denisa Stefana lat 80,
- Waszkiewicz Dymitra lat 80.
- Wolińskiej, żony popa lat 60,
- Lewczuk Ksenii lat 50,
- Stępniak Katarzyny lat 80.
Ponadto banda zrabowała ich mienie (ile i co brak danych).
AIPN Lu 0136/184, k. 71.
WSPOMNIENIA
Fragment wspomnień Ołeksandra Kolanczuka o mordzie na kilkunastu Ukraińcach w Syczynie dokonanym prawdopodobnie przez oddział NSZ
[…] Dwa wydarzenia w maju-czerwcu 1945 roku całkowicie zmieniły życie we wsi. […] Mogło dojść do powtórzenia [się u nas mordu w] Wierzchowinach. Potwierdzał tę możliwość mord na kilkunastu osobach, które nie wyjechały na Ukrainę, w sąsiedniej wsi parafialnej Syczyn […].
Źródło: O. Kolanczuk, s. Wilka Tarniwśka, w: Deportaciji…, t. 3: Spohady, Lwiw 2002, s. 312. Tłumaczenie z języka ukraińskiego.
KOMENTARZE
DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Wyniki monitoringu z 2 marca 2019 r.
CERKWISKO
Świątynia pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego, pierwsza wzmianka z 1564 r., w 1897 r. zbudowana została nowa cerkiew drewniana, którą spalono przed 1932 r. [Słobodian 2005, 375].
CMENTARZ
BIBLIOGRAFIA