ДОЛГОБРОДИ (pol. Dołhobrody) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie Biała Podlaska.
W 1943 r. wieś zamieszkiwało 121 Ukraińców, 729 Polaków [APL, zespół 498, sygn. 139, k. 109].

HISTORIA
Nazwa wsi pochodzi z języka ukraińskiego. Ukraińskie słowo „dołhoborody” w tłumaczeniu na język polski znaczy: długi bród. W polskiej wersji nazewniczej brzmienie wsi mogłoby być następujące: Długobrody lub Długobród, jednak się nie przyjęło i na szczęście nie zostało narzucone przez władze. Powstanie nazwy Dołhobrody związana jest z położeniem wsi na lewym brzegu rzeki Bug. Jej taka a nie inna forma świadczy o tym, że twórcą nazwy był ówczesny Rusin (zgodnie z nazewnictwem nowoczesnym: Ukrainiec). Cała wiejska toponomastyka i antroponimia oparta została o staroukraińskie słowotwórstwo i system nazewniczy.
Mieszkańcy Dołhobrodów od momentu powstania wsi aż do 1947 r. kształtowali swe życie w kręgu ukraińskiej prawosławnej cywilizacji kijowskiej. W X-XIV w. tereny przyszłej wsi wchodziły w skład państwa staroukraińskiego. We wsi nie było dworu, a zatem nacisk ekonomiczny szlachty polskiej wyznania rzymskokatolickiego (jak i związany z nim wpływ społeczno-kulturowy) aż do 1905 r. w zasadzie nie zmieniał tego stanu.
Przeniesienie miejscowej parafii prawosławnej w 1596 r. w obręb katolicyzmu wschodniego nie skutkowało zmianą obrządku, języka czy zwyczajów dołhobrodczan. W II połowie XIX w. we wsi istniały 2 cerkwie [SGKP II, 106]. W latach 1866-1886 parafia dołhobrodzka należała do dekanatu włodawskiego greckokatolickiej (tzw. unickiej) eparchii chełmskiej. Liczyła wtedy 1422 wiernych, parochem był Łew Horoszewicz [Błażejowski, 314]. W 1915 r. w czasie odwrotu armii rosyjskiej zarekwirowany został dzwon cerkiewny (Deportacjiji I, 170]. W 1875 r. władze Imperium Rosyjskiego zniszczyły greckokatolicką diecezję chełmską i włączył wiernych do Prawosławnej Cerkwi Rosyjskiej, co w 1905 r. pociągnęło za sobą przejście części z nich do polskiego Kościoła rzymskokatolickiego. Był to początek największej zmiany cywilizacyjnej w dziejach wsi. Pociągnęło to za sobą powolną (ówcześnie częściową) polonizację mieszkańców (język polski upowszechnił się w Dołhobrodach dopiero po II wojnie światowej), którzy nie mieli możliwości reprezentowania samych siebie, a byli reprezentowani przez polskie organy administracji państwowej i kościelnej. Władze te konstruowały obraz wsi jako odwiecznie polskiej i rzymskokatolickiej. Po I wojnie światowej władze Rzeczypospolitej Polskiej z inicjatywy władz diecezji podlaskiej zniszczyły przez rozebranie cerkiew Podniesienie Krzyża Pańskiego (ukr. Воздвиження Чесного Хреста) zbudowanej w 1740 r. na miejsce starszej z 1701 r. [Deportacjiji I, 351] (jej fundatorem był magnat litewski Karol Stanisław Radziwiłł). Na początku XIX w. wpływy latynizacyjne doprowadziły do zamontowania w cerkwi organów [Słobodian, 179]. Druga cerkiew dołhobrodzka przestałą istnieć po 1881 r. [tamże].
Polska parafia rzymskokatolicka powstała w Dołhobrodach w 1919 r. Pierwotnie użytkowała cerkiew, która wyświęcono w rycie zachodnim. Obecny kościół parafialny wybudowano w latach 1927-1932 na miejscu zniszczonej cerkwi. W tym czasie ludność, która nie zmieniała wyznania na rzymskokatolickie, należała do miejscowej prawosławnej parafii dekanatu w Lubeniu [Deportaciji I, 451]. W ramach projektowanego w lipcu 1944 r. przez szefa ukraińskiej partii komunistycznej Mykytę Chruszczowa obwodu chełmskiego Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej Dołhobrody miały wejść w skład rejonu włodawskiego [Deportaciji, 578] ówczesnego państwa ukraińskiego, jednak Stalin nie zezwolił na utworzenie tego obwodu. Po opresjach i deportacji z lat 1944-12947 oraz akcji „Wisła” w 1947 r. skutkujących oprócz ubytku fizycznego także masowym przenoszeniem przez Ukraińców metryk do parafii rzymskokatolickiej zapoczątkowany został polski etap dziejów wsi, który obecnie, w 2015 r. liczy 68 lat.

KOMENTARZ
Na stronie rzymskokatolickiej diecezji siedleckiej umieszczone zostały błędne informacje zniekształcające dzieje wsi i parafii: „Pierwotny kościół, uposażony w 1701 r. przez króla Stanisława Radziwiłła. Następny drewniany, zamieniony na cerkiew w 1875 r., rekoncyliowany w 1918 r. i następnego roku wznowiono parafię” [dostęp: 18.03.2015]. W powyższym zapisie parafia i cerkiew katolickiego obrządku wschodniego bezpodstawnie utożsamiona została z parafią i kościołem rzymskokatolickim. Błąd innego gatunku to stworzenie nowego władcy Polski w osobie Stanisława Radziwiłła (w 1701 r. królem był August II Mocny). Wynika on z bezkrytycznego przepisywania Słownika GKP. W rzeczywistości chodzi o magnata Karola Stanisława Radziwiłła (1669-1719).

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Wyniki monitoringu z kwietnia 2011 r.

KAPLICZKI
Pierwsza kapliczka stoi ok. 20 m. w obniżeniu terenu po lewej stronie drogi z Terespola do Włodawy. Druga po prawej stronie tejże drogi.

CMENTARZ
Na podstawie oględzin stanu zachowania nagrobków informacja w „Pamiątkach i zabytkach kultury ukraińskiej w Polsce” A. Saładiaka [s. 374] o tym, że założony w połowie XIX w. cmentarz „… stan zachowania dobry, 52 nagrobki z XIX wieku (najstarszy z 1833)” – nieaktualna. W tym samym wydaniu wzmianka, iż na cmentarzu znajduje się mogiła Andrzeja Błyskosza, unity, polskiego działacza niepodległościowego. Zwraca uwagę brak nagrobków z napisami cyrylickimi, które zapewne zostały zniszczone ręką ludzką).