КВАСИНИНА (pol. Kwaszenina) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie przemyskim. W 1939 r. liczyła 1220 mieszkańców, w tym 1140 Ukraińców, 25 Polaków, 55 Żydów [Kubijowicz, 18].

Kwaszenina na austriackich mapach wojskowych z 1855 r. i 1914 r. i polskiej mapie WIG z 1938 r.

HISTORIA

W dokumentach historycznych Kwaszenina po raz pierwszy wzmiankowana jest w 1511 r. Wieś należała do klucza dobromilskiego Herburtów, a od 1693 r. Krasińskich. W XIX wieku wchodziła w skład austriackich dóbr kameralnych. Znajdował się w niej tartak wodny, a dla celów gospodarskich wydobywano tu ropę naftową.
Proboszczami greckokatolickimi byli: 1727 – [1765] Leonty Korosteński [1689- przed 1765], diakon lat 38, powołany na parocha w maju 1727 roku.[ABGK PP 79], kolator J.W. P. Krasiński; od dnia 14.02.1765 Honestus Joannes Korosnczenski, syn Leontego, powołany przez Atanazego Szeptyckiego „Actum in Fundo Ecclesiastico Kiszoviensi. Anno 1765”, syn śp. Leontego, kapłana w Kwaszeninie (ABGK PP 71, 149; [1778] – 1796 Aleksy Mudrak; [1828]-1845 Atanasij Korosteński, teść Aleksego Giżowskiego; 1845 -1846 adm. Aleksy Giżowski, zięć ks. Atanazego Korosteńskiego; 1846 – 1856+ Ihnatij Hubczak; 1857 – 1873 Mykola Gutowski; 1873 – 1908 Konstantyn Hukiewicz; 1908 – [1939] Ołeksij Hukiewicz.
W 1835 r., gdy parochem był ks. Atanazy Korosteński, powstała w Kwaszeninie jedna z pierwszych na Bojkowszczyźnie szkoła trywialna. Nauczycielem był w 1836 roku Iwan Maruszczak, diak, uczyło się w niej 10 dzieci, pensja roczna nauczyciela – 60.
(Iwan Fyłypczak: Z istorii szkilnyctva na zachidnij Bojkowszczyni vid 1772-1930, [w:] Latopis Bojkowszczyny, Sambir 1931, Rik I).
W r. 1924 nauczycielami byli Grzegorz Fizyr (ur.1874, grekokatolik) i Emilia Krwawiczówna (ur. 1888, rzymska katoliczka).
W 1872 r. z wizytą kanoniczną przebywał w parafii greckokatolicki biskup przemyski Josyf Sembratowicz; w 1908 r. we wsi nie było Polaków, obok 908 Rusinów (Ukraińców) zamieszkiwali ją Żydzi, których było 32; istniała dwuklasowa szkoła z ruskim językiem nauczania, czytelnia licząca 60 członków, sklep i kasa pożyczkowa przy czytelni [Szematyzm 1909, 85].
Wg spisu ludności z 1921 r. we wsi zamieszkiwało 1018 osób, z czego 489 zadeklarowało narodowość ukraińską, 529 polską, przy czym 953 podało swe wyznanie jako greckokatolickie [Krysiński, 272], co wskazuje na to, że okoliczności deklarowania narodowości nie były wolne od obaw mieszkańców związanych z włączeniem tych terenów do II Rzeczpospolitej. W tym samym spisie 45 osób zadeklarowało przynależność do wyznania mojżeszowego [Kryciński, 272].
Informacje o losach Kwaszeniny począwszy od 1944 r. są w dostępnych wydaniach historycznych czy krajoznawczych więcej, niż skąpe. Stało się tak prawdopodobnie za sprawą szczególnego statusu tej wsi w okresie tużpowojennym: we wsi stacjonowała sowiecka załoga wojsk pogranicznych [Litopys 34, 472]. Ze względu na to UPA omijała Kwaszeninę i w źródłach z tego okresu wieś wzmiankowana jest kilka razy tylko w tym wskazanym kontekście. Nic nie wiadomo o losach mieszkańców w okresie deportacji na Ukrainę sowiecką i akcji „Wisła”. Nie wymieniają jej dokumenty z „Akcja Wisła” wydane przez E. Misiłę.
Po 1947 r. Kwaszenina, będąc od lat 60. terenem pod zarządem wojskowym, aż do początku lat 90. XX w. nie była dostępna dla osób innych, niż pracownicy miejscowego gospodarstwa stanowiącego część kompleksu Ośrodka Wypoczynkowego Urzędu Rady Ministrów w Arłamowie. Urządzono tu gospodarstwo rolne produkujące żywność na potrzeby arłamowskiego ośrodka. Dawna zabudowa została zniesiona prawie całkowicie. W latach 50. prawdopodobnie jeszcze stała cerkiew. Dziś z pozotałości poukraińskich znajduje się tam szkoła, cmentarz grzebalny i cmentarzu przycerkiewny.

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Wyniki monitoringów z września 2011 r. (zrealizowanego dzięki pomocy Iwana Kurbabycza) i z 28 marca 2012 r.

CERKWISKO
Miejsce po cerkwi św. Mikołaja z 1797 r. jest bardzo słabo widoczne. Znajduje się około 30 m od potoku, pośród kilku olbrzymich drzew, po prawej stronie od ostatniego mostu na drodze wiodące ku granicy. Dnia 28 marca 2012 r. znaleziska przedmiotów stanowiących niegdyś wyposażenie świątyni, np. metalowej podstawy świecznika na terenie tuż obok cmentarza przycerkiewnego (po jego prawej stronie patrząc z drogi) wykazały zbieżność miejsca znaleziska z danymi mapy WIG. W lecie cerkwisko niewidoczne, zupełnie zarośnięte, dostęp od południa. Obecnie miejsce stałych ognisk i picia alkoholu, opakowania po którym zaśmiecają teren poświęcony.

CMENTARZ PRZYCERKIEWNY (I)
Po prawej stronie od drogi, przy moście, oddziela cerkwisko od potoku, płynącego po jego lewej stronie. Wyniki monitoringu z września 2011 r.

Cmentarz przycerkiewny (II)
Wyniki monitoringu z 28 marca 2012 r.

CMENTARZ grzebalny (I)
Za mostem, po lewej stronie za skraju wzniesienia przeciętego dawną drogą przypominającej obecnie dziki jar, leży 6 nagrobków ze nowego cmentarza. Prawdopodobnie zostały zsunięte przez pracowników gospodarstwa leśnego na skraj skarpy w celu zrobienia miejsca dla szkółki leśnej. Wyniki monitoringu z września 2011 r.

Cmentarz grzebalny (II)
Wyniki monitoringu z 28 marca 2012 r. Po lewej stronie skarpy odkryto wystającą z ziemi część metalowa bramy. Ukazano także 2 czytelne napisy na nagrobkach.